Eins og fram
kom í niðurlagi síðasta pistils höfðum við ekki fengið nóg eftir ferðalagið
vestur í Skálmarnesmúla, enn var nóg olía á tanki sjúkrabílsins og eftir einnar
nætur viðstöðu á höfuðborgarsvæðinu var enn lagt af stað - í þetta sinn austur
fyrir fjall. Veðrið var bæði skárra og verra en við höfðum búist við,
veðurspáin fyrir þennan landshluta hafði lengst af verið tvíræð en við höfðum
búist við vindbelgingi og þungbúnum himni. Stefnan var sett á Flúðir þar sem
fram skyldi fara árleg torfærukeppni dráttarvéla. Við ókum austur undir
Selfoss, upp Biskupstungnabraut að Reykholti og yfir nýju brúna á Tungufljóti
austur að Flúðum. Við vorum tímanlega á staðnum - eiginlega alltof tímanlega,
því enn var hálfur annar tími í keppni.
Það var því
hellt uppá kaffi og reiddur fram snöggheitahádegisverður meðan beðið var. Smám
saman fjölgaði á svæðinu og við, sem höfðum lagt bílnum nokkuð drjúgan spöl frá
hringiðunni vorum allt í einu stödd í henni miðri. Í miðjum málsverði var
bankað hressilega á dyrnar, úti fyrir stóð Björn Samúelsson á Reykhólum og
leitaði upplýsinga um keppnina. Það voru ekki liðnir margir dagar frá því við
stóðum á spjalli við Björn á bryggjunni við Staðarhöfn á Reykjanesi vestra og
enginn minntist þá á traktorstorfæruna, enda við á vesturleið og hann á leið út
í Breiðafjarðareyjar með ferðamenn. En nú var hann semsagt kominn austur á
Flúðir með efnilegan afleggjara sinn og sá sýndist verulega áhugasamur um
keppnina. Við gátum leiðbeint þeim feðgum eitthvað og þeir hafa örugglega
skemmt sér jafn vel og við okkur. Við vorum með myndavélina meðferðis en
steingleymdum að nota hana og því vísast til pistils frá 2010 sem finna má HÉR
Meðan við
dvöldum á Flúðum var þokkalega bjart, allnokkuð skýjafar og stífur
vindbelgingur svo laus mold á svæðinu fauk upp og myndaði brúnan hjúp yfir fólk
og farartæki. Við töldum því einsýnt að næsta skref ferðarinnar yrði
sundlaugarheimsókn og þar sem ekki var viðlit að komast niður í þorpið að
Flúðum eftir keppnina sökum umferðar gangandi og akandi fólks fórum við í hina
áttina, vestur fyrir Langholtsfjall og þaðan sem leið lá niður Skeiðaveginn á
þjóðveg eitt. Eftir honum ókum við svo austur að Landvegamótum, þaðan upp
sveitir að Laugalandi í Holtum. Að Laugalandi er skóli sveitarinnar, íþróttahús
og sundlaug, sem á mínum kortum er nefnd Marteinslaug. Sundlaugin reyndist full
af fólki sem og allt svæðið, því þarna var haldið edrúmót SÁÁ fólks. Okkur gekk
samt greiðlega að fá aðgang að lauginni og tókst að smokra okkur niður í heitu
pottana þrátt fyrir nokkra þröng enda er aðeins annað okkar fyrirferðarmikið
svo einhverju nemi.
Við lágum í
bleyti talsvert á annan tíma, enda er það yfirleitt svo að í stórum hópi
kannast maður yfirleitt við einhvern og ef ekki þá kynnist maður
einhverjum! Hvorttveggja gilti þarna og
dró baðferðina heldur á langinn. Við höfðum enga fastmótaða ferðaáætlun og
veðrið var svo sem ekkert að skána, ennþá sami vindbelgingurinn og dökk ský
fuku endalaust fyrir sólina svo að öllu samanlögðu var ekkert sem rak á eftir
okkur uppúr. Klukkan var rétt um fimm þegar við töldum nóg komið og ákváðum að
leita næsta skrefs. Við höfðum einhversstaðar í huganum lausreipaða ferðaáætlun
upp að Heklurótum og Selsundi en fannst veðrið ekki fýsilegt í þessháttar túr.
Í miðjum vangaveltum á leið út af mótssvæði SÁÁ hringdi síminn. Á hinum endanum
var hann Gúndi, sem ég kalla stundum skáfrænda minn. ( til upplýsingar
Ísfirðingum af eldri kynslóð sem muna eftir stóra Pettibone krananum sem Bjarni
krani stjórnaði og merktur var GT-kranar í bak og fyrir, skal nefnt að G-ið
stóð fyrir Gúnda. T-ið stóð svo fyrir Tryggva Bússa).
Erindi Gúnda
var einfalt - hann vildi vita hvort sjúkrabílstjórinn væri staddur
einhversstaðar á suðvesturhorninu og ætti möguleika á að skreppa í mat austur
að Ketilsstöðum. Þar væri stóreflis hrútur á teini, yrði tilbúinn með kvöldinu
og það vantaði fólk í mat! Heimatökin
voru hæg, ég gat sagt Gúnda að við værum tvö á ferð og værum stödd svo sem tíu
mínútna akstur frá Ketilsstöðum!! Þar
með var næsta skref ferðarinnar stigið og tíu sekúndum seinna vorum við á
fullri ferð upp Landssveit í átt að hrossabúinu hans Gúnda. Þegar upp að
Ketilsstöðum kom reyndist engu logið um hrútinn á grillinu. Hann var sumsé
séralinn fyrir árlega grillveislu á staðnum, ættaður af Vatnsleysuströndinni og
hafði fengið nafnið Hreinn, eftir þekktri teiknimyndafígúru. Það tók ekki minna
en fimm tíma að grilla Hrein, enda vænn skrokkur. Ekki var þó kostur að láta
sér leiðast á meðan því að Ketilsstöðum er yfirleitt nóg að starfa og svo var
einnig þetta kvöldið. Þegar svo kom að því að Hreinn teldist fullgrillaður var
hann borinn á teininum út á skurðarborð og skipt þar í smærri einingar:
Síðan var
sest að snæðingi og borðhaldið eins og hjá kóngum í útlandinu:
Sumir
þóttust settir hjá garði en það var engan veginn rétt. Hann fékk meira en hann
hafði gott af og fýlusvipurinn er bara gerfi:
Svo kom að
því að enginn kom meiru niður, og þá tók við sögustund að hætti Gúnda. Ég skal
fullyrða að sögurnar hans Gúnda eru allar dagsannar - en kannski dálítið
mergjaðar á köflum. Allavega leiddist engum...
Þegar svo
kom að háttatíma var ekki við það komandi að gista í sjúkrabílnum. Ketilsstaðir
eru útbúnir eins og fínasta hótel, með fjölda gistiherbergja enda oft mannmargt
hjá Gúnda. Við gistum því innandyra í þetta sinn. Morguninn eftir voru flestir
snemma á fótum enda bíða verkin ekki og nóg þurfti að gera. Það var komið fram
yfir hádegi þegar við kvöddum fólkið að Ketilsstöðum og þar með óðalsbóndann
Gúnda. (Það er kannski rétt að fram komi að flestir á Ketilsstöðum þessa helgi
tengjast föðurfólkinu mínu beint eða óbeint) Sjúkrabíllinn var ræstur og lagt
var úr hlaði, stefnan var sett í suður í átt að Þykkvabænum.
Ég hafði
aðeins einu sinni áður komið niður í Þykkvabæ og líklega eru ein ellefu ár
síðan. Ekki tók ég eftir þessum virðulega herramanni þá en vissulega var hann
flottur. Fleira var þarna eftirtektarvert og eitt af því var tjaldsvæðið, mjög
fín flöt í miðju þorpinu. Á henni voru nokkrir ferðavagnar og mátti marka af
uppröðun þeirra að þar færi samferðahópur. Eftir stutta viðdvöl héldum við í
vesturátt meðfram ströndinni allar götur þangað sem vegurinn beygði uppmeð
Þjórsá. Á þeim slóðum var farið niður í fjöruna að Víkartindi sáluga og þar sem
slóðinn lá af aðalveginum niður á sandinn mátti ennþá sjá sundurskorna
lestarhlera úr skipinu, sem líklega hafa verið notaðir sem brýr yfir læki meðan
á björgun farmsins úr skipinu stóð og síðar niðurrifi þess. Við ókum niður á
sandinn erurðum þess fljótlega vör að grófur sandurinn þjappaðist ekki heldur
spýttist undan hjólum bílsins. Sjúkrabíllinn er blýþungur að framan og gróf sig
fljótlega niður. Lengra varð því ekki komist á honum, við bundum á okkur
gönguskóna og héldum í átt til sjávar.
Það var
talsverður vindsperringur þarna á söndunum og dálítið sérstakt að sjá hvernig
vindurinn hafði sveiflað stráunum í hringi og myndað feril með þeim:
Við fórum
ekki alla leið niður að sjó. Sandurinn var grófur og erfitt að ganga í honum,
og þessutan hafði ég heyrt að ekki væri arða eftir af Víkartindi. Við létum því
nægja að slaka á þarna í sandhólunum dálitla stund.
Það var
komið fram um kvöldmat þegar við héldum til baka og kom sér nú vel að eiga
fjórhjóladrifið inni. Ef það hefði ekki verið ættum við trúlega hvítan, rauðan
og gulgrænan sumarbústað á söndunum vestan við Þykkvabæinn! Það var enginn
leikur að ná sjúkrabílnum til baka upp á veginn og hestöflin máttu sín lítils
gegn öllum aukakílóunum á framöxulinn. Allt hafðist þó á endanum og fljótlega
vorum við aftur í Þykkvabænum. Við höfðum ætlað okkur að aka veginn um
Sandhólaferju til baka og fara þannig hring en hann reyndist lokaður og því
héldum við sömu leið til baka um Þykkvabæ og upp á þjóðveg eitt við
Landvegamótin. Reyndar höfðum við stutta viðdvöl í Þykkvabænum til að skoða
fleiri hús og mannvirki, en aðallega þó til að heyra af tveimur eldri börnunum,
sem bæði voru stödd á þjóðhátíð í Eyjum. Ekki náðist samband við fiðrildið
Áróru en Arnar þór svaraði strax og spurði um veður hjá okkur. Hann fékk
fréttir af vindbelgingnum og svaraði með þessarri eftirminnilegu setningu:
"Ég veit þið trúið því ekki en ég er staddur hæst uppi á Heimakletti og
það er dauðalogn. Þetta hélt ég að gerðist ekki í Eyjum!"
Það var
Arnari líkt að klífa Heimaklett meðan aðrir staupuðu sig á
hátíðasvæðinu........
Frá
Landvegamótum var spanað beint á Selfoss
í dýrindis pizzu á veitingastaðnum Kaktus, sem er í sérstöku uppáhaldi fyrir
frábærar pizzur (þetta er ekki auglýsing og ég fæ engan afslátt - ennþá).
Heima á
Höfðanum vorum við á miðju kvöldi og hver fór til síns heima. Enn lifði þó einn
dagur af verslunarmannahelginni og þar sem stubbuskottið Bergrós Halla hafði
verið að vinna bæði laugardag og sunnudag var ákveðið að gefa henni mánudaginn.
Hann gæti svo verið efni í enn einn pistil....
Hér kemur sjötti og síðasti hluti ferðasögunnar sem upphaflega bar titilinn Skálmarnesmúli. Það hefur tognað úr skrifunum en nú hafa ferðinni verið gerð full skil og þar með er samnefnt myndaalbúm opið og allar myndir sýnilegar í fullri stærð ef óskað er.
Síðustu færslu lauk á nokkrum spurningum varðandi björgunarbátana risastóru í Króksfjarðarnesi. Enn hafa engin viðbrögð komið og ég er því alveg jafn nær um tilurð og tilveru þessarra báta á staðnum og hvaða hlutverki þeim er ætlað að gegna.
Þar sem veðrið var enn óbreytt, sólskin og blíða var ákveðið að aka fyrir Gilsfjörðinn en ekki venjulega leið yfir brúna. Þegar ég ók Steinadalsheiði (eða Steinadalsveg) í hittifyrra og kom niður við eyðibýlið Gilsfjarðarbrekku í botni fjarðarins ók ég út með Gilsfirði norðan(vestan) verðum og þar út á þjóðveginn suður Dali. Það var hins vegar ár og dagur síðan ég hafði ekið fjörðinn hinumegin og Elín Huld mundi hreinlega ekki til þess að hafa farið hann (sem reyndar hlýtur þó að hafa verið). Við ákváðum því eins og fyrr segir, að aka fyrir fjörðinn og staldra við að fyrrum stórbýlinu og búnaðarskólanum að Ólafsdal. Á myndinni hér að neðan er fyrsta býlið sem komið var að er Króksfjarðarnesi sleppti. Þetta eru Gróustaðir og þar var eitt og annað að sjá. Ekki hætti ég mér í návígi við allt þetta myndefni en þarna ægði öllu saman, gömlum vélum, gömlum bílum og misgömlum byggingum í misjöfnu ástandi:
Það var dálítið önnur sýn heim að Garpsdal, sem stendur nokkru innar við fjörðinn. Þarna var allt yfirbragð hið snyrtilegasta. Ekki gáfum við okkur tíma til að skoða kirkjuna og garðinn að sinni en settum það á listann sem hæglega gæti borið yfirskriftina: "Hvað næst?"
Inn af botni Gilsfjarðar eru tvö býli, að norðan er eyðibýlið Gilsfjarðarbrekka, að sunnan eru Kleifar. Ekki veit ég hvort heilsárs búseta er að Kleifum en það var ekkert eyðilegt við heimsýnina. Allt umhverfi bæjarins er einstaklega fallegt, eins og sést á myndunum:
Mig langar að bæta hér við fyrir neðan tveimur myndum sem ég tók síðsumars 2011 þegar ég ók um Steinadalsheiði til vesturs. Á efri myndinni er horft heim að Gilsfjarðarbrekku, á þeirri neðri heim að Kleifum:
Við ókum svo fyrir botninn og áleiðis útmeð firði að sunnanverðu. Innarlega við sunnanverðan Gilsfjörðinn er brú yfir ársprænu í dálitlu gili. Þetta er ekki stór brú enda vatnsfallið ekki stórt, en hún er samt dálítið sérstök og kemur þar tvennt til. Vegna þess hve gilið er bratt er brúin á háum stöplum neðanvert og virkar því eins og risamannvirki séð norðan frá, þ.e. þvert yfir fjörðinn. Hún lætur hins vegar lítið yfir sér þegar ekið er yfir hana enda sjást þá ekki þessir háu stöplar. Svo er hitt, að þessi brú var alltaf máluð skjannahvít hér í eina tíð og mynd hennar er föst í mínu barnsminni sem "hvíta brúin". Þegar ekið var milli Ísafjarðar og Reykjavíkur í "gamla daga" fannst mér alltaf þessi brú álíka mikill áfangi og Dalsmynni í Norðurárdal í Borgarfirði - manni fannst alltaf að nú væri Reykjavík á næsta leiti þegar komið var niður að Dalsmynni, því þá voru allar heiðar að baki. Nú liggur þjóðbrautin ekki lengur um Gilsfjörð og vegagerðarmennirnir sem voru stoltir af sinni brú og héldu henni vel við, eru líklega horfnir af sjónarsviðinu. Enn má þó sjá nokkuð af hvíta litnum á brúnni, ef vel er gáð. Því miður tókum við enga mynd af hvítu brúnni í þetta sinn en ég áttaði mig þegar ég ók yfir hana og setti myndatöku á listann sem hér að ofan fékk nafnið "Hvað næst?". Hins vegar má sjá hana á mynd frá 2011 og ég nota hana hér "til bráðabirgða":
....og nokkrum mínútum síðar vorum við heima á hlaði í Ólafsdal. Það var ekki mannmargt á staðnum, aðeins ein fjölskylda var þar auk okkar og safnvarðarins, sem reyndist vera Svavar Gestsson, fv. ráð- og sendiherra. Við byrjuðum á því að mynda styttuna af hjónunum sem ráku búnaðarskólann í Ólafsdal og stjórnuðu á sama tíma stórbúi á staðnum, Torfa Bjarnasyni og Guðlaugu Sakaríasdóttur:
Svo var gengið til húss og skoðað. Ekki mynduðum við innandyra en þar er sannarlega margt að sjá. Vinnu við húsið er ekki lokið þó vel hafi miðað og verður gaman að sjá og skoða þegar allt er fullgert. Sjálft húsið er hið reisulegasta og hefur áreiðanlega verið með stærstu húsum í sveit á sínum tíma. (Meira HÉR)
Ekki stóð íbúðarhúsið í Ólafsdal eitt alla tíð. Á staðnum voru fjölmargar byggingar, bæði íveruhús vinnufólks, framleiðsluhús og að sjálfsögðu gripahús ýmisskonar. Þetta eru rústir af einu framleiðsluhúsinu:
Þetta útihús hefur verið vandað á sínum tíma, hlaðið úr tilhöggnu grjóti enda stendur það enn þótt tréverkið sé farið.
Nei, ekki alveg rétt.....tréverkið er ekki alveg farið!
Okkur langaði eiginlega ekkert að fara frá Ólafsdal, veðrið var einstakt og útsýnið líka, og þar sem engir ferðalangar lögðu leið upp að staðnum meðan við dvöldum var friðurinn alger. Samt er það svo að líf flestra stjórnast af klukkunni og við ætluðum okkur að vera komin suður að kvöldi. Það var nú einu sinni föstudagur fyrir verslunarmannahelgi og gríðarleg umferð á aðalvegum, en við töldum okkur til tekna að vera á suðurleið og þar með gegnt aðalumferðinni. Svavar Gestsson var kvaddur og þökkuð góð leiðsögn og fróðleikur.
Síðan var sjúkrabíllinn ræstur og ekið það sem eftir var af Gilsfirðinum út í Saurbæ. Þaðan lá leiðin til Búðardals og nú brá svo við að Járntjaldið gamla sem var myndað í upphafi ferðar við hlið sjúkrabílsins og hafði þá staðið á sama stað í heilt ár, var horfið. Ég ók stuttan hring um bæinn og fann það loks innan girðingar við eitthvert fyrirtæki. Jæja, því hafði þá allavega ekki verið hent - a.m.k. ekki að sinni.
Blíðan hélst og vart sá ský á lofti sunnan Búðardals. Þegar komið var suður í Borgarfjörð mátti sjá eitt og eitt háský, að öðru leyti var sama veðurblíðan sunnan Bröttubrekku. Umferðin var þung í norður- og vesturátt, greinilega margir á leið til Akureyrar og á mýrarboltamótið á Ísafirði. Við vorum hins vegar á leið heim, en eins og áður hefur komið fram lætur okkur illa að aka beint og því beygðum við af þjóðveginum við Bifröst og ókum Hreðavatnsleið. Ég hafði farið þetta áður, Elín aldrei og nú var tækifæri. Til glöggvunar ætla ég að reyna að skella kortaklippu hér neðanvið:
Myndin hér að neðan er tekin til suðurs/suðausturs, nokkurn veginn frá staðnum sem merktur er með "Selvatn" á kortinu. Þar sér yfir Hreðavatn en Hrísey er ekki farin að sjást enn. Lengst til hægri, bak við hríslurnar sér í átt til Skarðsheiðar.
Þegar komið er yfir hálsinn vestan Hreðavatns blasir Selvatn við. Kannski ætti það frekar að heita Svanavatn, því talsvert var af álftum á og við vatnið. Þarna við vatnið er land óskemmt af vegum og öðrum mannvirkjum, s.s. sumarhúsum. Hrein náttúruparadís!
Hálsinn milli Hreðavatns og Selvatns hefur ekkert nafn á kortinu mínu en gæti sem best heitið Jafnaskarðsháls, eftir eyðibýlinu Jafnaskarði vestan hans. Á hálsinum er örnefnið Miðmorgunsborg (eða Miðsmorgunsborg, -s-ið virðist vera falið undir vegmerkingu), tæplega tvö hundrum metra há klettaborg sem er afgerandi í landslaginu. Skógrækt ríkisins hefur um árabil haft svæðið undir sínum verndarvæng og sér þess m.a. merki í háum og miklum trjágróðri meðfram veginum, svo minnir víða á útlönd þegar ekið er um. Ekki spillir þó trjágróður útsýni á næstu mynd. Hér er horft af hálsinum austur yfir enda Hreðavatns til Bifrastar og Grábrókar. Enn lengra má sjá allt inn á Langjökul og Eiríksjökul:
Ef kortið hér ofar er skoðað og fylgt veginum inn að Jafnaskarði er bugða á veginum nokkurn veginn milli "ell" -anna í orðinu Náttmálafell og -m-sins í orðinu (Mið) morgunsborg. Þessi bugða á veginum er í lítilli laut sem um rennur lækur. Lækurinn kemur úr vatni litlu ofar og sameinast sprænu sem að endingu rennur í Hreðavatn. Rétt við lækinn er hlið á heimtröðinni að Jafnaskarði og við hliðið er gamall sumarbústaður, líklega ekki notaður lengur. Á myndinni er hliðið, sumarbústaðurinn og lækjarfarvegurinn. Horft er í átt til Skarðsheiðar og hún sést greinilega í fjarska:
Að lokum má ég til að birta eina mynd af sjúkrabílnum í lautinni. Þetta er síðasta myndin í þessarri afar löngu sex hluta syrpu sem hófst með myndum af Járntjaldinu sáluga í Búðardal og tók síðan stefnu um Reykhóla útí Skálmarnesmúla og þaðan heim á leið. Þessi ferð var, þrátt fyrir að vera aðeins tveir sólarhringar, einhver stærsta og viðburðaríkasta ferð sem ég hef farið um árabil, bæði yfirferðin sjálf og allt það sem skoðað var. Það var komið föstudagskvöld þegar sjúkrabíllinn var stöðvaður utan við Höfðaborgina hér í Reykjavík, og klukkan farin að ganga ellefu. Hver fór til síns heima og það var notalegt að halla sér í eigin rúmi enda hvíldin kærkomin eftir stíft ferðalag.
Svo rann laugardagurinn upp og ekki var langt liðið á hann þegar Elín Huld var mætt aftur á Höfðann. Svo var enn haldið úr bænum og nú í gagnstæða átt, austur fyrir fjall. Stoppið heima var því nokkurn veginn tólf tímar! Í þeirri ferð var legið í heita pottinum í Marteinslaug, að Laugalandi í Holtum í ágætum félagsskap SÁÁ fólks sem hélt mót á staðnum, hrúturinn Hreinn snæddur beint af grillteininum hjá Gúnda á Ketilstöðum og kíkt um Þykkvabæ niður í Háfsfjöru í árangurslausri leit að leifum Víkartinds.
.......það gæti svo aftur verið efni í næsta pistil........
Í niðurlagi síðasta (fjórða) hluta lýsti ég því yfir að heimferðin sem hófst að morgni föstudagsins fyrir verslunarmannahelgi hefði verið samfellt ævintýri - eða eitthvað á þá leið. Mér finnst eiginlega ekki rétt að kenna þennan pistil við Skálmarnesmúla því nú er sögusviðið mun sunnar og því setti ég þetta nafn yfir skrifin.
Kýlum á ´ða.....
Föstudagurinn heilsaði jafn bjartur og síðustu forverar hans. Að loknum hefðbundnum morgunverkum var sjúkrabíllinn trekktur í gang og lagt af stað heim. Við reiknuðum með krókóttri leið, okkur lætur illa að aka beint og því lá fyrsti áfangi niður að Þörungavinnslunni þar sem við litum á bryggjumannvirki og skip af ýmsum stærðum. Svo var það kirkjan. Reykhólakirkja er stór, steinsteypt kirkja og afar fallegt guðshús, fannst okkur. Hún stendur á einum mest áberandi stað þorpsins og blasir við úr öllum áttum. Við gengum inn og lituðumst um:
Eins og sést er kirkjan jafnvel enn fallegri innandyra. Prédikunarstóllinn þótti okkur sérstakur, á honum er mikill útskurður og ofan við hann er útskurðarverk eftir Svein heitinn Ólafsson myndskera frá Lambavatni á Rauðasandi, móðurbróður Elínar.
Ekki man ég hver gerði þessar sérstöku postulamyndir framan á prédikunarstólnum en sannarlega eru þær snilldarverk:
Frá kirkjunni héldum við að bátasafni Breiðafjarðar. Bakvið safnið liggja leifarnar af honum Mora frá Morastöðum í Kjós. Kannski rekur einhverja minni til þess að ég skrifaði um Mora fyrir nokkrum árum, þá nýbúinn að eignast hann. Ég keypti hann norður á Hólmavík í þeim eina tilgangi að fá úr honum vélina, sem var nýlegur öndvegisgripur. Skrokkinn tók ég ekki því afkomendur bátasmiðsins höfðu falast eftir honum. Ekkert varð þó úr og þegar fyrispurn kom frá seljandanum um hvort ég hefði nokkuð á móti því að bátasafnið fengi skrokkinn samþykkti ég að sjálfsögðu. Mori var því sóttur á safnsins vegum og komið fyrir þarna í grasinu bak við safnhúsið. Hins vegar held ég að hann hafi lokið sínu hlutverki og sé of illa farinn til uppgerðar - en maður veit svo sem aldrei....
Efri myndirnar eru teknar á Hólmavík sumarið 2007, sú neðsta nú í júlílok á Reykhólum:
Ég bað hana Elínu Huld að reyna að stilla myndavélina betur, svo ég sýndist ekki svona helvíti feitur, því það er ég sko alls ekki. Hún hefur margreynt en finnur bara ekki þessa réttu stillingu.
Á grasbletti handan götunnar og andspænis safnhúsinu stóðu þessir tveir öldungar í sparifötunum, tilbúnir á sjó. Eins og þeir vita sem til þekkja varð ekkert úr hópsiglingu safnbáta og annarra súðbyrðinga nú í ár vegna veðurútlits (og óveðurs sem sannarlega kom...) en þessir tveir áttu að taka þátt í siglingunni.
....og þessi þá líklega einnig:
Það var ekki búið að opna safnið þennan föstudag og svo snemma vorum við á ferðinni að enn var nokkuð í opnun. Við ákváðum að nota veðurblíðuna til að ferðast í stað þess að bíða, svo leiðin lá inn með Reykjanesi í átt að Bjarkalundi. Á myndinni að neðan er horft til austurs / suðausturs, lengst til hægri er Fellsströnd en hnjúkurinn sem rís upp úr speglinum vinstra megin tilheyrir nesinu sem á mínu korti heitir ekki neitt en skilur milli Berufjarðar og Króksfjarðar.
...og þessar tvær myndir sýna öðrum betur hvernig veðrið var þennan föstudagsmorgun fyrir verslunarmannahelgi. Á neðri myndinni hægra megin rís kletturinn Bjartmarssteinn, yst á Borgarlandi upp úr lygnunni.
Neðan við veginn milli Reykhóla og Bjarkalundar stendur býlið Seljanes. Ábúandinn, Magnús Jónsson, er með hirðusamari mönnum og hefur með árunum komið sér upp miklu safni alls kyns muna. Þar fer mest fyrir farartækjum af ýmsum gerðum og eru flest utandyra en innandyra má finna smámunasöfn af öllu mögulegu tagi. Ég hafði oft heyrt af safninu á Seljanesi en einhverra hluta vegna alltaf ekið framhjá. Nú skyldi úr bætt og við snerum sjúkrabílnum niður heimtröðina. Frá þjóðveginum blasti þessi aldni landbúnaðarvillís við
og var samstundis festur á flögu:
Það kom í ljós að safnið - þ.e. sá hluti þess sem innandyra er, er í góðum steinsteyptum húsum á rúmgóðu bæjarhlaði. Þegar við renndum inn á hlaðið tók þessi vinalegi, sjálfskipaði safnvörður á móti okkur og fagnaði ákaft við litla hrifningu Edilons Bassa sem þótti afskiptasemin keyra úr hófi:
Magnús tók svo sjálfur á móti okkur, leiddi okkur um húsin og sýndi söfnin. Einstaklega skemmtilegur maður, Magnús og vel fróður um allt sitt dót. Hann var stoltur af dráttarvélunum sínum og mátti vel vera það:
Það tók mig tvö augnablik að þekkja þessa Póbedu sem stóð undir innvegg. Í framhaldinu sagði ég Magnúsi söguna um Póbeduna sem stóð inni í skúr ofan við Hlíðarveg á Ísafirði. Bæjarkallarnir áttu að rífa skúrinn en þótti illt að henda bílnum svo hann var dreginn inn í áhaldahús og settur þar í gang. Síðan var rifið úr honum allt gler og annað það sem valdið gat börnum hættu, og honum loks komið fyrir á lóð "Dagheimilisins" við Hlíðarveg. Þar grotnaði Póbedan niður á nokkrum árum og var að endingu urðuð á ruslahaugunum. Ég man vel eftir þeim bíl á götum Ísafjarðar. Þetta var tvílit Póbeda, dökkbrún eða koparlituð neðan og ljósleit ofan miðju. Þessi íhaldsbláa Póbeda hans Magnúsar hefði líklega verið litin hornauga í alþýðulýðveldinu austurfrá:
Ef einhver er að velta fyrir sér afturljósinu sem sést hægra megin á Póbedumyndinni þá er þar "venjulegur" Cevrolet BelAir ´55. Ég segi venjulegur, því af þessum bílum var á sínum tíma til heill mýgrútur, m.a. sem leigubílar, og enn er nokkur fjöldi þeirra til í fínu formi.
Hér fyrir neðan er hins vegar merkilegt apparat. Þetta er frambyggður Willy´s FC 150 en af þeim var takmarkaður fjöldi til hér á Íslandi. Þeir voru ýmist með palli eða heimasmíðuðu farþegahúsi en þóttu sem slíkir afar valtir. Ég mátti til að segja Magnúsi frá því þegar ég horfði á einn svona hreinlega hendast á hausinn í Bæjarbrekkunni á Ísafirði forðum daga. Sá kom á fullri ferð í glerhálku út Seljalandsveginn og beygði niður í Bæjarbrekkuna (það stoppaði enginn við stansmerkið hvort sem var....), snerist þvert í brekkunni og þótt glæran væri mikil og fyrirstaðan nær engin var hliðarhallinn apparatinu ofviða. Það fór beina leið á hliðina. Nokkrir hraustir menn gengu svo í að rétta vagninn af á höndum og eftir dálítið klapp neðan brekkunnar var honum ekið á braut - dálítið skrámuðum en það var svo sem ekkert sem truflaði Bjarna Þórðarson.....
Ég sagði Magnúsi líka frá Sjappanum (sem svo var kallaður fyrir austan) sem Leifi í Skálateigi í Norðfjarðarsveit átti og mixaði Benz-dísilvél í á sínum tíma, en átti í vandræðum með að mixa gírstöng á annan metra að lengd því vélin var svo aftarlega. Menn hafa reynt eitt og annað gegnum tíðina.........
Sjáiði gamla Landróverinn? Þessi er nauðalíkur þeim sem Hermann heitinn Jakobsson ók um götur Ísafjarðar forðum. Og Saabinn, maður! Áttatíu módelið af níutíuogníu Saab, nákvæmlega eins og pabbi gamli keypti nýjan! Úti í horni er svo lítt merkilegur, japanskur hrísgrjónabrennari....
Kannski kannast einhver við númer á veggnum hans Magnúsar. Þau eru allavega nokkur kunnugleg með bókstafnum -Í-
Farmallinn var klár í slaginn, flottur og í toppstandi. Hann þykir kannski ekkert stór í dag, samanborið við nýtísku tölvutraktora. Það er hins vegar stórt nafn, INTERNATIONAL og mér er ekki kunnugt um neinn nýtískutraktor með því nafni. - hvað þá McCormick - International eins og þessi heitir.
Það verður að víkja nokkrum orðum að þessum Chevrolet vörubíl. Hann yljaði nefnilega dálítið um hjartarætur, því samskonar bíl átti pabbi gamli á árunum 1964-66. Það var árgerð 1957, með sex strokka bensínvél og skráningarnúmerinu Í- 549. Bíllinn var keyptur úrbræddur af Kaupfélagi Ísfirðinga og vélin var send suður í uppgerð hjá Þóri Jónssyni (Þ.Jónsson hf.) Bíllinn sjálfur, sem hafði verið blár með hvítan topp var svo sprautaður vínrauður í áhaldahúsi Vegagerðarinnar við Hjallaveg á Ísafirði. Þessi bíll skapaði fjölskyldunni viðurværi allt til hausts 1966 þegar við fluttum suður. Þá eignaðist bílinn Eggert Lárusson skipasmiður og ók honum í fjölda ára. Ég veit ekki hvað varð um bílinn eftir það en smá-vitneskjubrot, nýtilkomið gæti lengt söguna dálítið....
Þessi jarðýta virtist í prýðilegu standi. Hún er af gerðinni International, eins og Farmallinn ofar, og stendur vel undir nafni. Hér í eina tíð þekkti maður aðeins tvær gerðir af jarðýtum: International, sem jafnan var kölluð Nalli, og Caterpillar. Menn voru annað hvort Caterpillar menn eða Nal-menn og rígurinn gat verið svona eins og milli Selfoss og Hveragerðis - eða Ísafjarðar og Bolungavíkur, svo notað sé nærtækara dæmi. Siggi heitinn Sveins á Góustöðum átti bara Nalla, enda gegnheill framsóknarmaður og verslaði aðeins við SÍS, sem var umboðsaðilinn. Veturliði Veturliðason á Úlfsá átti hins vegar aðeins Kötur. Þó stóðu Góustaðir og Úlfsá hlið við hlið, og standa enn. Svona er heimurinn skrýtinn......
Enn skal minnt á að í myndaalbúmunum hér efst á síðunni er eitt sem heitir Skálmarnesmúli, og verður opið og aðgengilegt er pistlinum lýkur. Þar má sjá allar birtar myndir og fleiri til, stækkanlegar að vild.
Við þökkuðum Magnúsi bónda fyrir leiðsögnina og velviljann. Sjúkrabílnum var snúið á braut og næsti áfangastaður okkar var nafnlausa nesið sem allt eins gæti heitið Borgarnes eftir býlinu sem á því stendur.
Eins og fram kom ofar ( og sést á kortinu) skilur þetta fallega nes milli Króksfjarðar og Berufjarðar. Út eftir því liggur greiður vegur sem endar í fjörunni neðan við tún á sunnan (austan)verðu nesinu. Þaðan er stutt gönguleið út að hnjúknum sem hæst ber yst á nestánni. Myndin hér að neðan er tekin á leið út nesið og sýnir eina af klettaborgunum sem gefa nesinu sinn sérstaka svip:
...og hér að neðan er Elín Huld að horfa út á Breiðafjörðinn. Hún er ekki að fórna höndum, dolfallin yfir fegurðinni (sem vissulega hefði þó verið skiljanlegt) heldur er hún að verjast kríuágangi, sem þarna var nokkur. M.a.s. Bassa var ekki sama um lætin og má marka af því að Elín steig aldrei svo skref að ekki fylgdi Bassi í fótsporin. Bilið milli þeirra á myndinni er alls ekki venjulegt...
Það er Klofningsfjall sem ber í baksýn vinstra megin.
Hér að neðan er svo horft dálítið austar og húsin í Króksfjarðarnesi ber í miðja mynd.
Á leiðinni til baka inn nesið mynduðum við býlið að Borg. Þetta er snyrtilegasta býli en varla stórt á nútímamælikvarða. Það er eins gott að dráttarvélin sem slær flötina neðan bæjarins sé ekki völt!
Hér er horft frá Borg austur yfir totu af Króksfirði sem teygir sig inneftir öllu:
Það var sannarlega veður til að mynda Vaðalfjöllin og þessi er tekin af ofanverðu nesinu, rétt áður en við ókum inn á þjóðveg sextíu og snerum til suðurs:
Það var varla miður dagur enn og nóg eftir af góða veðrinu. Við ákváðum því að bregða aðeins af leið og aka niður að gömlu sláturhúsunum í Króksfjarðarnesi. Á leið þangað niðureftir rákumst við á þessa merkilegu heyrúllustæðu. Sá eða sú sem merkti hefur semsagt ákveðið að eyða frekar komandi verslunarmannahelgi í Króksfjarðarnesi en í Eyjum. Gott val.....
Niðri við hrörnandi byggingar og bryggjumannvirki stóð þessi höfðingi og má muna tímana tvenna:
Og svo var það þessi tvenna sem gerði mig alveg kjaftstopp. Hvaðan komu þessir tveir risabjörgunarbátar, hvernig komu þeir, á hvers vegum eru þeir og til hvers eru þeir ætlaðir? Þetta eru sextíu manna bátar - hvor um sig og hvorugur er af íslensku skipi. Einhver hefur læagt í talsverðan kostnað við að koma þessum bátum á staðinn og einhverjar hljóta fyrirætlanir að vera - en hverjar???
Ef eitthvað er að marka hann Google, sem oft hefur reynst mér vel, þá er báturinn sem merktur er RINGHORNE ESSO líkast til af olíuborpalli í Norðursjó. Sá sem er merktur JOTUN A gæti hins vegar verið af samnefndu sextíuogfimm þúsund tonna olíu - þjónustu/birgðaskipi.
Kannski veit einhver meira....
Niðurlag ferðarinnar er væntanlegt á næstu dögum. Ég er kominn með mikið efni uppsafnað enda rúmir tveir mánuðir frá því Skálmarnesmúli var heimsóttur og á þessum tveimur mánuðum hefur ýmislegt drifið á dagana eins og nærri má geta.
Þar sem þriðja hluta lauk var horft heim að Deildará, næstvestasta býlinu á Skálmarnesi. Við ókum í rólegheitum á nær eggsléttum malarvegi út sveitina framhjá eyðibýlinu Hamri sem stendur spölkorn neðan við veg. Ekki virtist Hamar vera í hirðu þótt reisulegt íbúðarhúsið sýndist í þokkalegu ástandi. Heimtröðin var gróin og hálf ógreinileg og sýnilegt að afar sjaldan var ekið um hana. Heim að Ingunnarstöðum var annað að sjá - þar stóð bíll við bæ og allt var þar hið snyrtilegasta. Íbúðarhúsið lítið en laglegt og flest eða öll útihús voru horfin, annaðhvort rifin eða fallin og gróið yfir rústir.
Þá var aðeins eftir ysti og austasti / syðsti bærinn, fyrrum stórbýlið sem bar nafn nessins og fjallsins í senn, kirkjustaðurinn Skálmarnesmúli. Leiti bar á milli og Elín skaut einni skýjamynd út um bílgluggann. Til hægri sér á ysta hluta nessins og ber Snæfellsjökul yfir hann.
Hér að neðan er dregið aðeins til og Snæfellsjökull sést skafheiður handan flóans. Lánið hefur sannarlega leikið við þá ferðalanga sem áttu leið um Jökulhálsinn og á sjálfan jökulinn þennan dag. Á þessum slóðum höfðum við verið í næstu ferð á undan og fengið svipað veður. Nú vorum við handan Breiðafjarðar og þrátt fyrir slæmt veður dagana áður nutum við enn álíka blessunar.....
Svo birtust húsin á Skálmarnesmúla og við fetuðum heimtröðina í átt að kirkjunni. Hún er , eins og sjá má, afar falleg og snyrtileg. Við hlið hennar er kirkjugarðurinn, einnig vel hirtur og snyrtilegur. Í baksýn sér nes í fjarskanum. Það má leiða getum að því að það sé Skarðströnd og Klofningur yst til hægri.
Við skiptumst á að mynda og þessi velheppnaða mynd sýnir, talið frá vinstri, sjúkrabíl, kirkjugarð, kirkju, Elínu Huld og Edilon Bassa Breiðfjörð. Í baksýn er svo Skálmarnesmúlafjall (ef ég bregð fyrir mig nafninu sem notað er á fjallið á gamla herforingjaráðskortinu mínu)
Okkur til vonbrigða var kirkjan kyrfilega læst, reyndar svo læst að gegnum hespurnar á hurðinni voru skrúfaðar skrúfur. Það dugðu því engir lyklar á þessar dyr. Við urðum að láta okkur nægja að mynda inn gegnum gler. Þótt myndin sé vissulega ekki góð má vel sjá að kirkjan er ekki síðri innan en utan og einhverjar lagfæringar virðast hafa staðið yfir þegar ráðist var í að skrúfa allt svo kyrfilega aftur. Þetta var verulega einkennilegt.
Við létum þessa myndatöku duga og röltum um staðinn. Neðan við kirkjuna stóð reisulegur sumarbústaður og við hann bíll. Nýsleginn blettur var í grennd og í slægjunni stóð maður með orf og ljá, greinilega ekki óvanur að beita þessháttar amboði. Við fikruðum okkur í átt til hans en mynduðum kirkjuna þó enn einu sinni í dálítið víðara horni.
Þarna hefur eitt sinn staðið íbúðarhús. Kannski var það gamli bærinn sem þarna stóð, því litlu neðar stóð hvítt steinhús með rauðu þaki, ekki gamalt að sjá.
Maðurinn með ljáinn er kannski ekki sá sem fyrst kemur í hugann þegar menn langar að leita upplýsinga um eitthvað. Þessi "maður með ljáinn" var hins vegar klárlega ekkert tengdur þeim gamla og alræmda heldur ákaflega viðræðugóður fyrrum bóndi norðan úr Skagafirði, tengdur staðnum fjölskylduböndum. Hann reyndist aukinheldur nátengdur einum fyrrum samstarfsmanna minna og góðum félaga. Við áttum langt spjall þarna í sláttunni og ég fékk skýringu á harðlokuðu kirkjunni. Kirkjan er ekki ríkiskirkja heldur s.k. bændakirkja, þ.e. einkaeign býlisins. Fjölskyldumál valda því að ekki var messað í kirkjunni þetta sumarið og hún höfð lokuð.
Litlu neðar stóð reisulegt íbúðarhús, rautt og hvítt eins og kirkjan. Það vakti þó eftirtekt að húsið virtist ekki í notkun heldur var neglt fyrir bæði glugga og dyr. Samt virtist ástand hússins gott, allavega svona utanfrá séð. Í ljós kom að um íbúðarhúsið gilti sama og um kirkjuna og það því haft lokað og læst.
Við heimtröðina að bænum voru vegamót og vegurinn sem lá áfram út í nesið var merktur lokaður og einkavegur. Ég vissi að þar útfrá voru leifar flugvallarins sem eitt sinn var og mig langaði að enda leiðangurinn þar. Í loks spjallsins við skagfirska bóndann bað ég um leyfi til að aka þennan slóða á enda og var auðfengið. Við lögðum því enn af stað en tókum þessa mynd á leið til bíls. Á henni má sjá vestur um til Sigluness og enn utar Stálfjalls.
Þetta skýjafar mátti EH til með að festa á (filmu??) og brún fjallsins í leiðinni. Það má vel giska á að það geti blásið hressilega niður af þessum brúnum í norðaustanátt - hvað þá snjóað!
Svo vorum við komin út á melinn sem eitt sinn var flugvöllur sveitarinnar. Ekki hefur þetta nú verið neinn alþjóðaflugvöllur en þó mikið öryggistæki fyrir þessa litlu og afskekktu byggð. Nú var fátt sýnilegt eftir, utan nokkrir blikk"hattar" sem eitt sinn höfðu verið skærrauðgulir að lit en voru nú sandblásnir og veðurbarðir. Allt fínt yfirborðsefni var fokið eða þvegið burt og þarna var varla nokkurri flugvél lendandi lengur fyrir grjóti og grastoppum. Útsýni er næst yfir Skálmarfjörð til Svínaness. Það er svo trúlega Reykjanes sem lengst skagar til hægri.
Á myndinni hér að neðan er enn horft af ysta hluta Skálmarness suður yfir Breiðafjörð út með Snæfellsnesi og jökullinn sést ógreinilega um miðja mynd.
.....og hér líklega suður á Skarðströnd og fjær til Snæfellsness:
Hér að neðan er horft úr Skálmarnesi yfir flugvallarstæðið í átt til Múlatöflu, en svo nefnist ysti hluti þessa svipmikla fjalls.
Og enn er snúið 180 gráður og horft af nesinu til vesturs í átt til Sigluness og Stálfjalls fjær. Þarna er Rauðsendingurinn Elín Huld að reyna að súmma inn á sína ættarsveit en myndavélin nær ekki gegnum Stálfjallið - enda er Stálfjall ekki úr neinu pjátri!
Bílnum var snúið við á flugbrautinni og þar með var heimferðin hafin. Við mynduðum enn einu sinni yfir býlið Skálmarnesmúla (með síðari tíma viðbótum) um leið og við fikruðum okkur vegslóðann til baka.
Í spjallinu við sláttumanninn kom einnig fram skýringin á því hvers vegna Hamar er eina býlið í sveitinni sem ekki er sinnt. Jörðin Hamar er í eigu sömu fjölskyldu og Skálmarnesmúli og heyrir þeirri jörð til. Ekki eru nein bein not fyrir húsin önnur en sem geymslur og því standa þau ósnert. Ég fékk leyfi til að rölta niður að Hamri og mynda húsin:
Íbúðarhúsið er enn hið myndarlegasta þrátt fyrir að hafa nokkuð látið á sjá. Líklega hefur verið vel vandað til þess á sínum tíma. Útihúsin eru öll síðri og munu trúlega ekki standa mörg ár enn.
Nú lá leiðin til baka að Firði, inn með hlíðinni að eiðinu og sem leið lá suðurúr aftur. Við Fjörð mátti Elín til að smella af einni skýjamyndinni enn, og ekki þeirri sístu.....
Okkur fannst kvölda hratt þó greitt væri ekið og það var farið að nálgast kvöldverðartíma þegar við komum suður í Gufudal. Við máttum til að renna aðeins fram að bæjum því þegar við vorum á ferðinni á Járntjaldinu sáluga (sjá fyrsta hluta pistilsins) gistum við eitt sinn á litlu tjaldsvæði sem þarna var. Nú var fátt eftir utan eitt hjólhýsi sem greinilega var fastsett. hreinlætisaðstaðan var horfin og augljóslega enginn rekstur þarna núna. En fallegt er þar......
Áfram héldum við yfir hæsta háls og yfir í næsta fjörð, Djúpafjörð. Þar renndum við heim að bæ í Djúpadal, greiddum sundlaugargjaldið, fengum lykil og í drjúga stund áttum við laugina og pottinn alein. Svo komu einhverjir túristar......
Garnirnar voru farnar að gaula verulega þegar við héldum af stað að nýju og næsti áfangastaður var Bjarkalundur. Þar var sest að hátíðarkvöldverði og að honum loknum ekið út að Reykhólum og búist til annarrar nætur. Að morgni var föstudagurinn fyrir verslunarmannahelgi, fyrsti dagur stærstu ferðahelgar ársins en lokadagur okkar ferðalags. Í rauninni lá ekkert annað fyrir en að aka suður en nokkra útúrdúra vorum við þó búin að setja upp ef veður leyfði.
Svo rann þessi föstudagur upp og heilsaði með glaða sólskini. Heimferðin varð enn eitt ævintýrið og frá henni segir í fimmta og síðasta hluta.
Það er gott að vera kominn heim á Höbbðann eftir þriggja vikna vinaheimsókn vestur á fjörðinn fríða (þar sem fjöllin skreyttust hvítu við brottför) og geta tekið til við áhugamálin aftur. Svo voru nokkur svona hjartans mál sem biðu ( "hjartans mál" mætti þýða hér sem "skammtímaáhugamál") og eitt þeirra var að ljúka þriðja hluta Skálmarnessmúlapistilsins en þeir tveir sem komnir eru voru skrifaðir fyrir vestan. Nóg um það - áfram nú!
Við lukum við að tanka í Bjarkalundi og röltum í leiðinni inn á tjaldsvæði staðarins þar sem ég sá kunnuglegan Econoline ferðabíl. Gat ekki betur séð en þar færi Veigar Jónsson Ísfirðingur en engin hreyfing var sjáanleg í eða við bíl svo ég hypjaði mig aftur í sjúkrabílinn. Gekk á leiðinni fram hjá gömlum rúgbrauðs-húsbíl sem virtist vera fastsettur með landrafmagni í horni bílastæðisins. Þar þekkti ég gamla Járntjaldið hans Dúdda Guðmunds í Bílatanga en enginn var sjáanlegur við bílinn. Seinna frétti ég að Járntjaldið muni hafa skipt um eiganda.
Við ókum sem leið lá frá Bjarkalundi um Þorskafjörð og fyrir hann, yfir Hjallaháls til Djúpafjarðar og ég benti Elínu á sundlaugina góðu sem ég heimsótti snemma morguns daginn sem ég ók "Tveggja heiða túrinn" á svarta ferðadrekanum 2011 og lesa má um HÉR og HÉR. Við ákváðum að reyna að heimsækja þessa sundlaug í bakaleiðinni ef mögulegt væri. Áfram ókum við fyrir Djúpafjörð, yfir Ódrjúgsháls til Gufufjarðar og fyrir hann um Skálanes. Yst á nesinu hefur nýlagður vegur verið færður ofar í landið svo ekki er ekið um gamla bæjarhlaðið lengur. Að því er dálítil eftirsjá því mér fannst alltaf fylgja því sérstök tilfinning, jafnvel þó gamla kaupfélagsútibúið væri löngu aflagt og rútan frá Vestfjarðaleið stoppaði þar ekki lengur - enda Vestfjarðaleið ekki til lengur í þeirri mynd sem var. Reykti rauðmaginn og harðfiskurinn frá útibúi Kaupfélags Króksfjarðar á Skálanesi var eðlilegt ferðasnakk þess tíma þó lyktin í rútunni hafi kannski ekki alltaf farið vel í ferðafélagana - allavega ekki þá bílveiku.......
Frá Skálanesi var ekið inn Kollafjörð. Handan fjarðarmynnisins blasir eyðibýlið Bær á Bæjarnesi við, í torfæru vegasambandi við næsta fjörð vestar, Kvígindisfjörð. Séð heim að Bæ er snyrtilegt, enda mun býlið í eigu og hirðu stöndugs vélsmiðjueiganda í Hafnarfirði og á Reyðarfirði.
Kollafjörðurinn er með fallegri fjörðum og þarf ekki blíðviðri til, en þennan dag bætti það heldur í og við ókum inn að botni í glampandi sól. Vestur úr fjarðarbotninum liggur Klettsháls um efstu brúnir Kvígindisfjarðar og niður í Skálmarfjörð. Klettsháls er nú malbikuð hraðbraut en samt mátti ég til að rifja enn einu sinni upp ferðalag vorið 1967, þegar ég var að flytja búferlum með foreldrunum frá Rvk heim til Ísafjarðar eftir vetursetu syðra. Þá var Klettsháls ein forarvilpa og nýju vörubílarnir tveir sem fluttu búslóðina okkar ásamt fleiru, þurftu snjókeðjur og sambindingu með sverum kaðli til að komast upp brekkurnar. Þeir tímar eru sem betur fer liðnir, samgöngurnar gerbreyttar til hins betra og stöðugt verið að bæta...
Upprifjunin stóð stutt því sjúkrabíllinn þeyttist upp Klettsháls á stöðugum níutíu. Von bráðar vorum við uppi og við tók útsýni til vesturs, yfir Skálmarfjörð, Vattarnes og Skálmarnesið austanvert. Við horfðum einnig niður í Kvígindisfjörð til vinstri handar og út með nesjunum tveimur, Bæjarnesi austar og Svínanesi vestar. Svo lokaðist sýn til Kvígindisfjarðar og við runnum brekkurnar niður í Skálmarfjörð, markaðan Svínanesi að austan og Skálmarnesi að vestan. ( ég veit að þetta virkar dálítið ruglingslegt en treysti á að þeir sem lesa eigi landakort...)
Skálmarnes er eiginlega eins og þríhyrningur í laginu - langhliðin snýr að Skálmarfirði og hinar tvær að Kerlingarfirði og svo út í Breiðafjörðinn sjálfan. Nesið er hálent að mestu og láglendi er aðeins við þá hlið þríhyrningsins sem veit að Breiðafirði. Landmótunin hefur nánast gert Skálmarnesið að eyju, aðeins lágt eiði skilur milli þess og "meginlandsins". Um þetta eiði liggur Barðastrandarvegur og af því miðju liggur afleggjari út í Skálmarnes meðfram Kerlingarfirði austanverðum. Þegar við komum að þessum vegamótum stóð þar yfir mikil efnisvinnsla vegna vegarlagningar og brúarsmíði yfir Kerlingarfjörð og það var dálítið snúið að finna vegtenginguna. Það tókst þó á endanum og þar með var hafin atlaga að megináfanga og tilgangi ferðarinnar - sjálfu Skálmarnesinu.
Fyrsti hluti vegarins kom á óvart. Ég vissi ekki fyrirfram hverju við var að búast en með sjálfum mér hafði ég alltaf litið á þennan veg sem hálfófæran troðning og líklega var þessi fyrirfram gefna skoðun meginástæða þess að ég hafði ekki ferðast um þessar slóðir fyrr. Þegar ég svo sá og fann veginn framundan leið mér líkt og lýst var í síðari hluta "Tveggja heiða túrsins" þegar ég lagði á Steinadalsheiði - mér fannst ég hálfpartinn svikinn! Vegurinn var eins og hraðbraut, nýheflaður og eggsléttur. Engin hár grashryggur í miðju, stórgrýti uppúr hjólförunum og úrrensli úr köntum, heldur vegur líkur þeim sem við Vestfirðingar hefðum gjarnan kosið yfir Þorskafjarðarheiði um árabil. Eina ástæðan fyrir því að sjúkrabílnum var ekki beitt á áttatíu út hlíðina var sú að við vildum drekka í okkur alla þá náttúrufegurð sem bar fyrir augu.
Eins og sjá má átti þessi vegur fátt sameiginlegt með veginum hans Elísar Kjarans út í Svalvoga í Dýrafirði og hún Elín Huld, sem hafði sumarið áður sigrast á bæði bíl - og lofthræðslu vestur við Rauðasand gat nú notið ferðarinnar til fulls. Þegar utar dró með fjallinu jókst undirlendið og þegar nálgaðist topphorn þessa þríhyrnings sem Skálmarnesið er og komið var þangað sem á korti heitir Kýrnes, var orðið talsvert rýmra milli fjalls og fjöru:
Á myndinni hér að neðan er horft út með nesinu í átt til Barðastrandar og það mun vera fjallið Blankur, utan við Brjánslæk sem þarna ber yst. Siglunesshlíðar eru þar handan við en ekki komnar í ljós.
......og hér fyrir neðan er horft um öxl inn Kerlingarfjörð í átt að vegstæðinu nýja sem þverar fjörðinn og er langt til fullgert.
Það er kannski rétt að lauma inn kortaklippu áður en lengra er haldið svo betra sé að átta sig á staðháttum. Við erum semsagt við Kýrnes á leið út að eyðibýlinu Firði:
.....og svo opnaðist allt í einu nýtt sjónarhorn, þegar við komum fyrir hornið og eyðibýlið blasti við. Eins og áður sagði, vissi ég engan veginn á hverju væri von þarna útfrá. Ég vissi að ysti bærinn, Skálmarnesmúli væri kirkjustaður og að messað væri þar einu sinni á ári eða svo, en um húsakost á þeim bæjum sem merktir eru á kort eða ástand þeirra húsa vissi ég ekkert. Við urðum því meira en lítið hissa þegar við komum út að Firði, þar sem sannarlega fátt minnti á eyðibýli. Ekki var annað að sjá en þarna væri grásleppuútgerð í fullri drift og það var hreint ekkert dauðalegt við þennan stað.
Neðan við býlið vaggaði tíu metra Gáski í legufærum, með netaspili ög öllu:
Á iðgrænum túnbletti stóð enn grænni Deutz - dráttarvél með sláttuþyrlu sem sýnilega hafði verið beitt á blettinn:
Rétt hjá stóð öldruð Ferguson traktorsgrafa, talsvert farin að lýjast. Það var þó eitt og annað sem benti til þess að ekki væri svo ýkja langt frá því hún snerist síðast enda lifir lengi í gömlum glæðum:
Heima við bæ stóð þessi stæðilegi fjögurra öxla krana/vörubíll og hefur örugglega ekki verið þar í nenu tilgangsleysi enda á númerum og greinilega í notkun. Annar grásleppubátur stóð við fjárhúsvegginn:
Þessi útihús stóðu óvenju vel af "eyðibýli" að vera. Það má rétt vera að engin búseta sé að Firði lengur yfir vetrarmánuðina en allt bar með sér að þar væri búið alla aðra mánuði ársins - og búið vel. Handan við hlöðuhornið gægist annar gamall Ferguson fram, hans hlutverkum er lokið, öðrum en að þjóna sem varahlutalager:
Áfram héldum við frá Firði og vorum nú komin fyrir hornið og leiðin lá meðfram nýrri hlið þríhyrningsins. Vegurinn var sem fyrr eins og hraðbraut og framundan var næsta býli, Deildará. Til hægri brettist fjallsendinn, Múlatafla, uppávið yfir kirkjustaðnum Skálmarnesmúla.
Ég vil ekki nota orðið "eyðibýli" yfir staði eins og þessa, því þótt föst búseta hafi á einhverjum tímapunkti lagst af og húsum jafnvel hnignað í kjölfarið hafa næstu kynslóðir - eða nýir eigendur - tekið myndarlega til hendinni og það var, líkt og að Firði, fátt eyðilegt við sýnina heim að Deildará. Við bæinn var fólk á ferð á hestbaki og umhverfi húsa bar allan vott um að þar væru haldin hross.
Ég ætla að enda þriðja hluta hér og senda hann út vegna þess langa hlés sem orðið hefur frá öðrum hluta. Ég á í talsverðum vandræðum með myndirnar því allnokkrar þeirra virðast bilaðar og koma ekki fram eftir eðlilegum leiðum. Ég þarf því að sækja þær "lengri leiðina" sem þýðir að pistill á lengd við þennan þriðja hluta getur tekið allt að fjórum klst. í vinnslu. Mér þykir líklegt að pistillinn muni birtast í fimm hlutum, ef ekki tekst að laga myndbirtinguna. Gott í bili.....
Í gær, 28. ágúst varð síðan mín tíu ára. Eða þannig......
Nefnilega ekki þessi síða, því eins og stendur efst til vinstri í síðuhausnum er þetta fjórða kerfið sem ég nota frá upphafi. Hins vegar eru tenglar á hin þrjú fyrri í tenglaröðinni hægra megin. Fyrsta kerfið er dálítið ruglingslegt, en þó má átta sig á því með hjálp dagatalsins sem birtist lengst til hægri á þeirri síðu. Þar eru mánuðir og ár flokkuð niður.
Svo má ég til að nefna eitt: Fyrir langa löngu skrifaði ég sögu eftir minni - eða út úr minninu - þar sem ég fór yfir sögu fyrstu trillukaupanna minna, sem raunar urðu líka þau önnur og þriðju, svo oft keypti ég sama bátinn. Nokkru síðar eyddi ég góðum helmingi sögunnar í einhverjum lagfæringafimleikum og ætlaði alltaf að skrifa þann hluta upp á nýtt. Þegar ég svo reyndi kom á daginn að ég hafði einhverra hluta vegna eins og þurrkað út úr minninu veigamikla hluta sögunnar. Ég þurfti að hafa verulega fyrir því að rifja upp og var ekki almennilega búinn að raða brotunum saman í rétta tímaröð. Svo leið og beið og sagan hálfgleymdist. Mér þótti hálf súrt í broti að tapa henni, svona upp á seinni tímann en fékk ekki að gert. Núna fyrir nokkrum dögum, þegar ég sat við tölvuna og drap tímann með því að renna yfir gömul skrif, fann ég þessa trillusögu í heilu lagi í fyrsta kerfinu. Ég hafði þá skrifað hana í kerfi nr. tvö en flutt í heilu til öryggis og vistað á gamla (fyrsta) kerfinu, svona sem "bakköpp" - og þar lá hún og liggur enn, óskemmd með öllu.
Ég læt hana flakka einhvern tíma fljótlega............
(Innskot: Ég setti hlekk í fyrsta hluta pistilsins, um Laugaland í Þorskafirði en gleymdi að tengja hann. Ég hef bætt úr því og hlekkurinn á nú að vera virkur)
Fimmtudagurinn rann upp, var bjartur og lofaði góðu. Við vorum mátulega snemma á fótum enda ferðaáætlun dagsins ekki fastmótuð enn. Okkur langaði að renna út að Stað og niður að Staðarhöfn, og gerðum það um leið og morgunverði var lokið. Ferðaveðrið var nokkurn veginn svona:
Rétt við vegamótin Reykhólar / Staður er býlið Grund. Þar er merkilegt dráttarvélasafn sem mig langaði að líta á en ákvað að geyma þar til í bakaleiðinni. Ennfremur ókum við framhjá tveimur umkomulausum plastbátum uppi á landi og ákváðum sömuleiðis að skoða þá í bakaleiðinni. Það er fallegt þarna úti á Reykjanesi og enn fallegra var að líta heim að býlinu Stað, þar sem flest gleður augað, ekki síst gamla kirkjan. Við ákváðum að líta á hana í bakaleiðinni.......
Í Staðarhöfn lágu þrír bátar. Einn þeirra var sýnu stærstur og þar var auðþekkt gamla "Kiddý" hans Hafsteins Ingólfssonar á Ísafirði, ferðabátur sem marga fjöruna hefur sopið og siglir nú með ferðamenn út í Skáleyjar, Sviðnur og fleiri staða. Báturinn var ljómandi vel útlítandi og snyrtilegur, enda voru tvær kynslóðir eigenda á fullu við að pússa og bóna. Það var sumsé ekki ferðadagur þennan dag, siglingadagar voru miðvikudagar og laugardagar svo nú fékk báturinn hvíld og klapp.
Við áttum ágætt spjall við eigendurnar og að því loknu var haldið heim að Stað og litið á kirkjuna. Á bæjarhlaðinu stóð þessi fyrirmyndar Ferguson og endurkastaði sólargeislum...
Kirkjan er mjög falleg en var nokkuð farin að láta á sjá, hafði þó verið endurbyggð einhvern tíma á síðustu áratugum. Ekkert er eilíft og það var greinilega kominn tími til að líta á eitt og annað aftur.
Það var kominn dálítill fúi í undirstöður turnsins og þær nokkuð farnar að skekkjast. Ég mátti til að kíkja aðeins upp í turninn og mynda:
Mátti til að mynda þessi fallegu, gömlu hús á bæjarhlaðinu. Svo fannst mér dálítið merkilegt að sjá tvenna tíma kallast á fyrir húshornið. Annars vegar var fótknúinn hverfisteinn, hins vegar fjórhjól...
Niðri á túnunum spölkorn frá bænum stóð kunnugleg tegund af bíl. Ég mátti til að finna slóð niðureftir og kanna gripinn:
Jú, þetta var gamall Læner, custom - sætabíll með framdrifi og öllu og á gegnumfúnum 38 tommu dekkjum. Mér flaug eitt augnablik í hug að aka aftur heim að bæ og falast eftir felgunum, en áttaði mig svo á að þær myndu of breiðar fyrir sjúkrabílinn. Enda á hann örugglega eftir að liggja þarna eitthvað enn, þessi dreki ef sjúkrabílsáætlunin skyldi breytast í vetur. Svo voru það bátarnir sem átti að skoða í bakaleiðinni. Þeir lágu þarna ekki langt neðan við Miðjanes, annars vegar hún Dagga frá Skarðsstöð, 700 Víkingbátur sem augljóslega hafði lent í tjóni og var hálfviðgerð. Viðgerðinni hafði greinilega verið hætt og Dagga reri nú landróðra eftir túnfiski. Svipað var ástatt um norska síldveiðiskipadráttarbátinn sem lá hjartalaus á hliðinni rétt hjá Döggu. Þetta var öflugur bátur sem hefði getað gert stóra hluti við réttar aðstæður - og í réttum höndum. Þarna voru bara engar hendur.....
Kannski kveikja myndirnar áhuga hjá einhverjum, sem vill setja sig í samband við eigandann. Mér skilst hann búi á Miðjanesi. ..............................................................................................................................
Ég hef aldrei verið neinn sérstakur áhugamaður um Porsche. Jújú, þetta eru eflaust vandaðir vagnar og allt það, en ég set þá samt alltaf á sama bekk og Fólksvagen, og mér líkar ekki Fólksvagen. Það var samt ekkert Fólksvagenlegt við Porsche dráttarvélina frá 1955, sem fóstruð er að Grund á Reykjanesi. Hún var algerlega "Júnik" eins og maður má alveg segja. Við höfðum ætlað að líta aðeins á dráttarvélasafnið að Grund "í bakaleiðinni" en það lá við að ferðalagið yrði hreint ekki lengra, svo gaman var að skoða vélarnar og spjalla við karlana sem eiga þær og sinna.
Við hlið Porsce er eldrauð Hanomag R12, líka árgerð 1955 og minnti mikið á þá gömlu sem ég átti eitt sinn og gerði þokkalega upp. Sú vél endaði norður í Furufirði á Ströndum, eins og ég hef áður skrifað um m.a. HÉR . Ég nefndi hana við karlana og úr varð spjall sem hefði þess vegna getað staðið allan daginn. Ég var hins vegar gerður kjaftstopp þegar þeir buðu mér að prófa Porsce-inn!! Enginn heilvita maður slær hendinni móti þvílíku boði og Porsche var startað í gang. Það var upplifun útaf fyrir sig að heyra vélina taka við sér því það mátti telja slögin í þessarri eins strokks loftkældu dísilvél og þurfti ekki að vera neitt sérlega snöggur að telja.....donk.......donk.....donk, svo nokkur donk í viðbót og ég var ekki alveg viss um hvort hún hefði það í gang eða stoppaði aftur. Svo styttist tíminn milli donk-anna, styttist enn meira og loks var ljóst að hún myndi hafa það af og haldast í gangi. Þá fór sko fyrir alvöru að verða gaman!
Svo var bakkað aftur í stæðið og þá kom enn ein snilldin í ljós. Þessi vél er með fjóra gíra áfram en engan afturábak. Hún er nefnilega með vendigír aftan við gírkassann, svo það er sama í hvaða gír hún er, aðeins er fært eitt lítið handafang og þá bakkar vélin í "áframgírnum". Auðvitað vita flestir hvað vendigír er, en mér fannst það magnað að ´55 árgerð af dráttarvél skyldi hafa verið búin slíkum búnaði.
Svo voru þarna tveir "gránar", annar nýuppgerður og afar fallegur, hinn óuppgerður og satt að segja var grái liturinn eiginlega horfinn með öllu. Vélin var samt gangfær og í prýðilegu lagi - vantaði aðeins útlitsklappið.
Allt gott tekur enda, og svo var einnig um þessa heimsókn. Við kvöddum þessa skemmtilegu karla og héldum okkar leið í átt að Bjarkalundi. Þar skyldi fyllt af fokdýrri hráolíu áður en haldið yrði á vit torfæranna út í Skálmarnes.
Við Bjarkalund stóð "Læðan" landsfræga og hefur heldur sett ofan, hafi það á annað borð verið hægt:
Hér ætla ég að ljúka öðrum hluta. Þriðji hluti er handan við hornið......
Þegar blaðað er í fyrirliggjandi heimildum er dálítið sitt á hvað hvort þríhyrnda
nesið vestan Skálmarfjarðar, sem svipar svo mjög til Reykjaness nokkru
sunnar, er nefnt Múlanes eða Skálmarnes. Ef litið er á kortið sem
stundum er nefnt "herforingjaráðskort" og er í kvarðanum 1:100 sést að
ysti hluti nessins er merktur Skálmarnes, fjallið sem myndar í raun
allan skagann er nefnt Skálmarnesmúlafjall og ysti bær á nesinu er
kirkjustaðurinn Skálmarnesmúli. Svo má einnig sjá að ysti hluti
fjallsins sjálfs er nefndur Múlatafla.
Þetta er ekkert einfalt mál!
Ég ók vesturleiðina sjálfur í fyrsta sinn þjóðhátíðarárið 1974. Þá hafði ég farið þessa leið nokkrum sinnum með foreldrunum á ferðalögum og límheilinn í höfðinu á mér var löngu búinn að festa inn þau nöfn sem stóðu á vegskiltunum á leiðinni. Á einu þessara skilta stóð "Skálmarnesmúli 14" sem þýddi jú að fjórtan kílómetrar væru til staðarins sem nefndur var á skiltinu. Svo þurfti sá staður ekkert endilega að vera á vegarenda. Ég man að ég spurði eitthvað um þennan stað, ásamt nokkrum öðrum álíka merktum. Svo liðu árin og smám saman varð til löngun til að fara þessa útúrdúra frá þjóðveginum og sjá það sem þar væri að finna. Það var svo ekki fyrr en ég flutti suður haustið ´99 að ég fór að ferðast eitthvað að ráði um landið. Eins og fyrr segir ók ég vesturleiðina sjálfur árið 1974 og síðast ók ég hana þremur árum síðar, um mánaðamót maí-júní. Þá voru vegirnir blautir og illir yfirferðar, bíllinn lítill og illa búinn til slarkferða enda varð pústkerfið eftir á Hrafnseyrarheiðinni og er þar eflaust enn. Við veginn stóðu þessi tvö skilti sem höfðu brennt sig í hugann og ég vissi nákvæmlega hvar voru og hvenær ég kæmi að þeim. Á því fyrra/syðra stóð "Kvígindisfjörður" og á því síðara/nyrðra "Skálmarnesmúli 14"
Svo liðu árin, Djúpvegurinn varð aðalleiðin suður og firðir og hálsar Austur-Barðastrandarsýslu urðu í minningunni eins og reynsla síðustu ferðarinnar: leðja, pollar holur og hvörf. Bæjum í byggð fækkaði, byggðin varð strjálli og loks voru stór svæði sýslunnar orðin mannlaus með öllu. Skálmarnesið var þar ekki undanskilið og búseta á þeim fimm bæjum sem stóðu á utanverðu nesinu smálagðist af. Það liðu 25 ár - aldarfjórðungur - þar til ég ók vesturleiðina næst sumarið 2002. Þá hafði ég á orði við þá sem heyra vildu að það hefði rifjast upp fyrir mér smám saman á leiðinni hvers vegna öll þessi ár liðu milli ferða - vegurinn var nefnilega jafn handónýtur og þá þó vissulega hefði kafli og kafli verið lagaður. Engin keðja er sterkari en veikasti hlekkurinn og hinir veiku hlekkir vesturleiðarinnar voru ótalmargir. Eitt af því sem ekki hafði breyst voru þessi skilti, Kvígindisfjörður og Skálmarnesmúli. Þau voru þarna enn og af því ég er jafn illa haldinn af ferðaþörfinni/þránni og raun ber vitni þá pirruðu þessi skilti mig. Ég áréttaði við sjálfan mig það sem hafði raunar löngu verið ákveðið, þ.e. að fara þessa spotta fyrr eða síðar. Enn liðu árin og ferðabílarnir sem ég átti voru að mínu mati ekki hentugir til að fara þessa vegi, sem ég áleit með nokkrum rétti að hlytur að líkjast þjóðvegi fyrri áratuga, hálfófærir moldarslóðar með háan gras- og grjóthrygg í miðju. Það var enda ekki að búast við miklu viðhaldi vega sem aðeins lágu að löngu yfirgefnum eyðijörðum úti við ystu nes. Einhvern tíma las ég þó að reynt væri að messa árlega í kirkjunni að Skálmarnesmúla, ysta bæ í þeirri sveit, svo það mátti kannski ætla að hann væri slarkfær a.m.k. rétt um messutímann.
Nokkur sumur var ég ferðabílslaus en átti þó ágætan jeppa sem var óspart beitt á hina ýmsu vegslóða og á honum fór ég m.a. inn að Laugalandi í Þorskafirði eins og lesa má um HÉR.
Svo eignaðist ég prýðilega háfættan ferðadreka sem hefði átt að geta étið alla grjót-og grashryggi hálfófærra aflagðra heimtraða og gerði það vissulega, en var samt aðallega beitt á "stórvirki" eins og Kaldadal, Kjöl og álíka. Í fyrrasumar, 2012, var búið að setja stefnuna á Skálmarnesið en varð ekki úr og áætluninni var ýtt áfram um eitt ár. Svo var ferðadrekinn seldur í vor og leystur af með öðrum heldur lágfættari en þó vel brúklegum á slæmum vegum. Nú í júlímánuði sl. fannst mér rétti tíminn kominn fyrir Skálmarnesmúla og sjúkrabílnum, sem varla var orðinn kaldur eftir Snæfellsnesstúrinn, var enn snúið í vesturátt og hleypt........
Kannski man einhver eftir mynd sem ég birti í fyrra í lok "Átta daga ferðarinnar". Ég tók hana í Búðardal þegar ég rakst á fyrsta ferðabíl fjölskyldunnar, eða það sem eftir var af honum. Ég mátti þá til að stilla ferðadrekanum upp við hlið þess gamla og smella af:
Nú var liðið u.þ.b. ár og þegar við Elín Huld renndum inn í Búðardal síðla dags 31. ágúst stóð Járntjaldið sáluga enn á sínum stað, jafn umkomulaust og árið áður. Ég stillti sjúkrabílnum upp á sama stað og drekanum áður, og skaut mynd:
Hún Elín Huld mátti til að kíkja inn í flakið og skoða leifarnar af eigin handverki, gardínur, sessur og klæðningar. Það var ekki fallegur svipur á henni og hljóðið var, svo ég segi bara satt og rétt frá, hreint gráthljóð:
Þessi VW Caravelle hafði rúma 300 þúsund kílómetra á mæli þegar við seldum hann. Á mælinum mátti sjá að ekki hafði bíllinn dugað kaupandanum lengi eftir að við slepptum af honum hendinni, enda hafði ég fregnað að dekrinu væri kannski dálítið áfátt:
Mér hefur stundum verið legið á hálsi fyrir að vilja kaupa bílhræ út um allt, en í þetta sinn var það Elín Huld sem vildi leita leiða til að eignast bílinn aftur þrátt fyrir þetta ástand. Ég varð skyndilega heyrnarsljór.......
Við héldum áfram vestur því áfangastaður okkar og náttstaður var ákveðinn Reykhólar. Sjúkrabíllinn hafði ætt yfir Bröttubrekku líkt og með fjandann á hælunum enda líkar honum illa að fara hægt á brekkur. Við þeyttumst Svínadalinn á hraða við hættumörk og sem leið lá út að Reykhólum. Þar var nokkuð þétt setinn bekkurinn á tjaldsvæðinu og sundlaugin opin fram eftir kvöldi. Við veifuðum útilegukortinu, gengum frá okkar málum og hoppuðum ofan í heita pottinn til hjóna sem reyndust vera á leið vestur að Tannanesi í Önundarfirði. Hann átti þangað ættir að rekja, þau ætluðu að aka vestur undir nóttina og höfðu skroppið í sundlaugina til að þreyta ungviðið sem með var í för. Það er rólegra að aka þegar börnin eru sofnuð og þau sofa varla betur en eftir sundlaugargalsa. Svo var allt í einu komin nótt, svo rann annar dagur. Fimmtudagur - sólskin og vindur, ágætis ferðaveður og spáin hljóðaði einmitt þannig fyrir landshlutann. Ferðin hafði jú verið ákveðin með tilliti til veðurspárinnar og allt byggðist á að hún héldi gefin loforð. Ég birti sýnishorn af veðrinu þennan fimmtudagsmorgun og fyrir neðan er sýnishorn af henni Elínu Huld með kaffikönnurnar í hendinni. Henni leiðist ekkert......
...og af því yfirferðin er svo svakaleg þá ætla ég að slíta þráðinn hérna að sinni og hefja 2. hluta við fyrsta áfangastað dagsins - Staðarhöfn.
Jú, alveg rétt. Við vorum komin á Hellissand, á nýja tjaldsvæðið þar og búin til næturdvalar. Svo rann nýr dagur, fimmtudagur og það mun hafa verið klukkan 8:04 að síminn hringdi og vakti mig af værum blundi. Á línunni var Magnús fyrrum vinnufélagi minn. Hann spurði hvort ég hefði séð Mbl.is. Eðlilega hafði ég ekki séð það, en til útskýringar sagði Maggi mér að á forsíðu blaðsins væri mynd af hörðum árekstri sem orðið hefði í Reykjavík þá snemma um morguninn, og ekki væri annað að sjá en á myndinni væri bíll sem ég hafði haft náin kynni af skömmu áður. Við nánari skoðun stemmdi það allt en eðli málsins samkvæmt og með tilliti til þess að ekki urðu alvarleg slys á fólki þóttu mér þetta næstum góðar fréttir í upphafi dags. Ég varð nefnilega hálf-feginn að losna við þennan bíl út úr heiminum!
Vestan við Gufuskála eru leifar af liðinni tíð. Þar er t.d. Gufuskálavör, ævagamalt uppsátur enda útræði þaðan um langa hríð. Þá er þar einnig Írskrabrunnur, vatnsból sem var týnt og horfið í sand en fannst aftur fyrir tilsögn gamals heimamanns og hefur nú verið endurgert. Þessi mannvirki eru bæði merkt með skiltum við þjóðveginn. Áður fyrr voru þessi skilti frekar lítil og auðvelt að aka fram hjá þeim án þess að taka eftir. Með stofnun þjóðgarðs um Snæfellsjökul hefur verið lyft Grettistaki í merkingum örnefna og nú eru komin ágæt kynningarskilti fyrir Gufuskálavör og Írskrabrunn. Þegar við Elín Huld höfðum gleypt í okkur morgunmatinn ókum við til baka frá Hellissandi út að Gufuskálum og niður á bílastæði ætlað fróðleiksleitandi ferðamönnum. Þaðan gengum við niður að Gufuskálavör, en ekki tókst okkur að finna kjölför róðrarbátanna sem þar eru sögð mörkuð í klappirnar. Allt um það eru greinilegar varir í fjörunni, ruddar af mannahöndum. Við gengum eftir stikuðum stíg lengra til vesturs og komum fljótlega að Írskrabrunni. Skiltið segir söguna:
....og kannski tala myndirnar bara betur en orðaflóð:
Myndirnar sýna hins vegar ekki fúkka- og moldarlyktina sem var hálfkæfandi þarna niðri. Mikið hljóta menn að hafa verið þurfandi fyrir vatn ef þetta hefur talist boðlegt hér í eina tíð! Eins gott að ekki var búið að finna upp heilbrigðiseftirlitið......
Rétt hjá brunninum var hlaðinn garður - við vorum ekki viss um hvort þetta var húshluti eða fjárgirðing. Við stikuðum veggina og komumst að því að grunnflöturinn var nokkurn veginn sá sami og í litla húsinu okkar að Króki eitt á Ísafirði, eða fjörutíu og tveir fermetrar.
Rétt við veggina fundum við stein. Hann var kannski ekkert merkilegur, en þó nægilega flottur til að verða myndefni. Ég veit ekki hvernig svona grjót verður til, hvort þetta er hraun sem harðnar í vatni eða hvað.....setti samt úrið mitt á steininn fyrir myndatökuna, svona til að hafa stærðarhlutföllin:
Morguninn, sem byrjaði klukkan 8:04 með símhringingu og sem hafði einnig lofað svo góðu og sólríku veðri var farinn að snúa aðeins uppá sig. Það þyngdi í lofti og Snæfellsjökull var að hyljast þoku sem fylgdi hálfgerður kuldagjóstur. Við héldum til bílsins og ókum aftur inn til Hellissands. Þar er fyrirtæki sem heitir Bátahöllin en fæst við sitthvað fleira, m.a. að steypa húsbílatoppa. Við áttum ákaflega góðar viðræður þar við mann sem kíkti um borð í sjúkrabílinn og athugaði möguleika á að setja á hann nýjan trefjaplasttopp í stað hækkaða stáltoppsins sem á honum er og er hálfgerður vandræðagripur. Síðan var haldið til Ólafsvíkur og verslaðar matarbirgðir til dagsins. Það stóðst svo á endum að þegar við höfðum gengið frá birgðunum í bílnum og borðað hádegismat á bátahöfninni náði þokan okkur svo vart sá milli húsa. Við urðum ásátt um að leita sólarinnar sunnan nessins og "stóðum flatt" inn að Fróðárheiði og yfir hana.
Þegar við komum suður yfir brúnir virtist útlitið litlu betra í þá áttina. Við sáum jú Búðir í grámanum en ekkert meira en svo....Á tímabili vorum við að velta fyrir okkur að snúa við og aka norður fyrir aftur en létum vera og héldum til Búða. Lögðum bílnum við kirkjuna og gengum niður í Búðahraunið og gullinn fjörusandinn:
Sumir gátu jafnvel látið sig dreyma um suðrænar sólarstrendur, eða kannski var það tilhugsunin um væntanlega Danmerkurferð sem skapaði þennan sólarsvip á hana Elínu:
Fjaran neðan við Búðir er sannkölluð náttúruparadís, og jafnvel í svona hálfgerðu fýluveðri var gaman að ganga um og njóta þess sem fyrir augu bar:
Litlu innar í hrauninu fundum við talsverðar mannvirkjarústir milli sandhóla, grastoppa og hraundranga. Einar rústirnar voru sýnu mestar, þar hafði greinilega staðið stórt og mikið skepnuhús. Rifjaðist nú upp fyrir mér stutt klausa úr Sögu ísafjarðar (manekkihvaðabindi) þar sem segir frá Jóakim snikkara frá Búðum á Snæfellsnesi, sem fluttist búferlum til Ísafjarðar á nítjándu öld. Jóakim þessi tók sér nafnið Budenhof, með skírskotun í æskustöðvarnar. Nafnið er þýskuskotið og eins og þeir vita sem þekkja þýðir orðið -hof- á þýsku, höll. Jóakim snikkari Budenhof eignaðist börn eins og gengur, og eitt þeirra hét Þorsteinn. Þorsteinn eignaðist svo sinn Jóakim í fyllingu tímans og sá Jóakim eignaðist fimm börn með konu sinni. Hann byggði húsið Sólbrekku á Stakkanesi við Skutulsfjörð yfir fjölskylduna og flutti þangað um 1930 frá Hnífsdal. Næstyngsta barn Jóakims var Þorsteinn, fæddur 1920 og því um tíu ára aldur þegar flutt var að Sólbrekku. Sá Þorsteinn Jóakimsson eignaðist þann Gunnar Theodór sem þetta skrifar árið 1957 og Gunnar Theodór eignaðist svo hundinn Edilon B. Breiðfjörð Thorsteinsson Budenhof árið 2007 (þó ekki með konu sinni) en hann er sá fyrsti um langa hríð til að bera þetta mikla nafn, Budenhof. Innan fjölskyldunnar var raunar um hríð nokkur ágreiningur um tilurð nafnsins og sýndist sitt hverjum. Sú skoðun var viðruð í þröngum hópi að um væri að ræða þýska greifaætt sem blandast hefði - eða ratað - hingað til lands á ókunnum forsendum og um það hefði Jóakim snikkara frá Búðum væntalega verið kunnugt þegar hann tók upp nafnið. Sagan er góð og það sama á við um hana og aðrar góðar sögur, að þær mega aldrei líða fyrir sannleiksgildið.....
Þegar ég skoðaði leifar þessarra stóru útihúsa fannst mér samt augljóst að þarna hefði enginn meðalmaður búið, og því lægi beinast við að ætla að enginn annar en Budenhof greifi hinn þýski hefði byggt svo vel:
Innan rústanna mátti sjá gríðarmikið, steinsteypt baðker. Það má svo sem vel vera að þetta hafi verið fjárbað eitt sinn. Mér finnst hitt samt miklu líklegra, að þarna inna veggja útihúsanna hafi verið baðhús Budenhofs greifa. Í baðkerinu eru nefnilega steyptar tröppur eða þrep, og hvað hafa rollur að gera með þrep? Hafið þið kannski séð rollur ganga upp og niður stiga? Ég bara spyr...
Nei, það er dagsljóst og kristalklárt að þetta var hið forna baðker í höll Budenhofs greifa, sem ég er lifandi kominn. Ég taldi mig hafa fullan rétt, sem beinan afkomanda, að leggjast í baðkerið og njóta þess eitt augnablik að vera kominn af þýskri greifaætt:
Þannig var nú það. Svo var ég rifinn uppúr dagdraumunum og teymdur áfram upp lendur ríkis míns allt að kirkjunni. Þar stóðu tvær erlendar persónur og mynduðu í bak og fyrir með allskonar serimóníum. Við giskuðum á að verið væri að mynda kirkjuna annaðhvort fyrir bók eða ferðabækling. Okkur gafst augnablik til að mynda:
Þokunni virtist ekkert vera að létta þarna úti á nesinu en tilsýndar var bjart inni á Mýrum. Við ákváðum því að aka inneftir og sjá til hvort mögulegt væri að fá gott veður inn Hítardal, þangað sem upphaflega hafði verið ráðgert að fara. Við vorum samt ekkert að flýta okkur, sjúkrabíllinn var settur á krúskontról á sjötíuogfimm enda umferð svo til engin. Eftir smástund vorum við komin inn að Vegamótum og ég fór fram á að ferðafélaginn legði mér sem bíl- og fararstjóra til ís í brauðformi. Ég hafði mitt fram og meðan ísinn var sleiktur tókum við eftir því að yfir Vatnaleiðinni (yfir til Stykkishólms) var heiðblár himinn. Hítardalur var þar með settur "á ís" og lagt af stað upp á hálsinn með Stykkishólm fyrir stafni. Þegar upp kom og sá niður í Breiðafjörðinn yfir Bjarnarhöfn - ja, þá sást hvorki Breiðafjörðurinn né Bjarnarhöfn fyrir helvítis þokunni enn einu sinni! Hins vegar var sól og blíða á sjálfri Vatnaheiðinni.
Þar sem veginum hallar til norðurs liggur hann rétt ofan Selvallavatns. Meðfram veginum á vinstri hönd rennur árspræna sem hverfur sjónum niður halla. Á háum bökkum ofan vatnsins er dálítið bílastæði, eins konar áningarstaður með borði og bekkjum. Ég hafði oft séð bíla standa þarna mannlausa sem benti til að frá þessum stað tæki fólk sér gjarnan göngutúr niður á bakkana ofan vatnsins. Þegar ég hef svo ekið gegnum Berserkjahraun frá Hraunsfirði hef ég séð þennan áningarstað frá öðru sjónarhorni. Þá er landslagið allt öðruvísi, og í ársprænunni sem hverfur niður undir bakkana er foss sem ekki sést frá veginum og fellur um gil sem úr fjarlægð sýndist afar fallegt. Nú var staðan þannig að beggja megin Vatnaheiðarinnar var þoka en á þessum bletti var glaðasólskin og hlýtt. Það varð því úr að nota tækifærið til að skoða þennan foss sem úr fjarlægð sýndist svo fallegur. Við lögðum sjúkrabílnum á bílastæðinu þar sem enginn var fyrir, og gengum niður bakkana stutta leið að gilinu.
Einhvern veginn hef ég á tilfinninguni að alltof fáir leggi leið sína niður að þessum fossi. Það var tiltölulega auðvelt að komast niður í sjálft árgilið og þegar þangað kom sást að greið gönguleið var bakvið fossinn og mátti með lagni komast alla leið yfir á hinn bakkann.
Á myndinni hér að ofan er greinileg syllan sem gengt er eftir. Hún er útspörkuð, ekki eftir fætur ferðamanna heldur eftir kindur, sem virðast eiga þarna athvarf undir klettinum. Eftir á að hyggja hefði kannski veið betra að vera á stígvélum til að ganga bak við fossinn, því leðurmokkasínurnar voru ekki hentugasti fótabúnaðurinn til að vaða kindaskít - afsakið, húsdýraáburð - sem þarna var sannarlega nóg af!
Í stuttu máli: Þetta gil og þessi einstaki foss eru líklega einhver best varðveittu leyndarmál sem við höfum rekist á í langan tíma.
En með tilliti til þess að um þrjátíu manns kíkja hingað inn hvern sólarhring er leyndarmálið varla neitt leyndarmál lengur?
Það leið á daginn, þokan hélst allt um kring og við hugðum til heimferðar. Mýrarnar voru teknar á krúsinu, Hítardalurinn fór í bið rétt einu sinni enn og um kvöldmatartíma vorum við í Borgarnesi, þar sem djúpsteikti plokkfiskurinn beið.........
Að þessum skrifum loknum opnast myndaalbúmið sem merkt er "Snæfellsnes 23-25.7.2013". Þar má sjá allar ofanbirtar myndir í stærri og skýrari útgáfu, ásamt mörgum, mörgum fleiri.
Eins og áður var fram komið héldum við til bíls eftir að hafa gengið kyrrlátlega fram hjá GPS - háskólaapparatinu sem ekki mátti trufla. Svo var ekið sömu leið til baka í átt að Arnarstapa. Við höfðum nefnilega fregnir af dansk/íslenskum leiðangri sem var á ferð út norðanvert nesið og fyrir það, Okkur langaði að hitta leiðangursfólkið og reiknaðist til að líklegur mætingarstaður yrði milli Hellna og Djúpalóns. Næsti ákvörðunarstaður okkar var því Hellnar og næsta áning var tekin við kaffihúsið litla í fjörunni:
Þarna niðri í fjörunni við kaffihúsið og bryggjuna gömlu er hreint ævintýralega fallegt.
...og þar sem Elín var með myndavélina voru fjörusteinarnir myndaðir á listrænan máta, enda hver steinn náttúrulistaverk í öllum skilningi:
Við gengum um sandfjöruna ofan við bryggjuna hreinlega heilluð af fegurðinni, veðrinu, útsýninu, kaffinu í Fjöruhúsinu og makrílveiðibátunum útifyrir ströndinni:
Séð frá bryggjusporðinum upp til Stapafells og Snæfellsjökuls var veröldin hreinlega eins og málverk.
Við bryggjuhausinn uxu svo þessir myndarlegu þarabrúskar og með aðfallinu vatnaði yfir þá. Svo bærðist þarinn til og frá fyrir hægri undiröldunni......
Við klifruðum upp á klettana ofan við Baðstofuhelli og mynduðum niður. Í víkinni voru tvö stelpuskott að leika sér við ölduna, hlupu berfættar milli steina út í klettinn neðarlega hægra megin á myndinni. Þar sástu þær svo og tístu þegar kaldur sjórinn kitlaði iljarnar....
Við höfðum fregnir af vinum okkar í dansk/íslenska leiðangrinum. Einhvern veginn hafði þeim tekist að fara á mis við Djúpalónssand og innan stundar birtist hópurinn á bökkunum ofan við kaffihúsið. Þar urðu fagnaðarfundir og þar sem margir koma saman - þar er gaman. Hópurinn var orðinn svangur eftir langt ferðalag og því var blásið til stórveislu. Sérréttur hússins, fiskisúpan, brást ekki.
Danski Íslendingurinn Elva Sofia Jónsdóttir hin nýskírða frá Skálholti lét lítið yfir fiskisúpunni en var annars hin brattasta þrátt fyrir dálitla ferðaþreytu.
Vegna þess að hópurinn hafði ekið framhjá vegamótunum niður að Djúpalónssandi var ekki um annað að ræða en snúa til baka eftir veisluna - enda ekki um langan veg að fara - og ganga niður á sandinn. Ungviðið reyndi sig við steinatökin en hafði vart árangur sem erfiði, og var þó drjúgt erfiðað því ekki voru allir á því að láta sinn hlut fyrir dauðum steinum. Svo var farið að skoða brotin úr togaranum Epine, sem þarna liggja um allt:
Hún Eva Lilja er ekki stór og þó er hún stóra systir hennar Elvu Sofiu. Henni fannst gaman að henda steinum, líka að hlaða steinum. Allt sem tengdist steinum var gaman og þarna var nóg af steinum.....
Af skuggunum á efri myndunum má sjá að degi var verulega tekið að halla, klukkan líklega orðin tíu eða meira. Djúpalónssandur var síðasti viðkomustaður leiðangursins, að frátöldu stuttu stoppi að Arnarstapa. Að því loknu óku þau alla leið suður í Biskupstungur í striklotu. Elín tók þessa fallegu kvöldmynd af öldunni við Djúpalónssand um leið og við gengum til bíls.
Það var farið að nálgast háttatíma og við höfðum ákveðið að nátta á nýju tjaldsvæði á Hellissandi. Þangað lá því leiðin en - með einni viðkomu þó. Ég kom niður í Beruvík fyrir meira en tíu árum, gekk þar um og skoðaði rústir húsa sem þar höfðu eitt sinn myndað vísi að þorpi. Mig hafði lengi langað að endurtaka gönguna en ekki orðið úr. Nú var ákveðið að nota síðustu sólargeisla dagsins til að rölta niðureftir. Þetta er stutt ganga, varla meira en 5-10 mínútur að rústum Nýjubúðar, sem eru heillegastar. Á göngu um fjöruna fann ég brak úr skipi og minntist þess að fyrir áratugum hafði Akranessbáturinn Böðvar ( sjá HÉR og HÉR ) strandað þarna og eyðilagst. Svo fann ég meira brak og enn meira, og loks var orðið ljóst að þarna var brak úr miklu stærra skipi en hinum áttatíu lesta eikarbáti, Böðvari AK. Þarna voru mörg brot úr járnskipi og þykkt efnisins benti til að um stórt skip hefði verið að ræða. Ég hafði pata af að talsvert löngu fyrir aldamótin 1900 hefði strandað þarna allstórt skip en taldi víst það hefði verið tréskip, svo tæplega gat þetta járn verið úr skrokki þess.
(Skipið sem um ræðir er sagt hafa heitið Brilliant Star og á að hafa strandað við Beruvík 1882. Ég hef enga heimild fundið um þetta skip aðra en þá upphaflegu, sem finna má á korti yfir þjóðgarðinn útgefnu af Umhverfisstofnun - sjá HÉR )
Heimkomin lagðist ég svo í grufl og komst að því að líklega væri þarna um að ræða brot úr skrokki danska seglskipsins Africa, sem stundum var kallað "korkskipið" og má lesa nokkur orð um HÉR. Skrokk skipsins mun nefnilega hafa rekið upp í skerin fram af Beruvík og hann brotnað þar. Meðan ekki koma fram betri upplýsingar verð ég að halda mig við þessa skýringu.
Þar sem við gengum milli járnbrotanna og virtum fyrir okkur gríðarmikla hlaðna túngarða sáum við allt í einu hreyfingu milli steinanna. Fyrst sýndist þar vera köttur á ferð en svo sáum við hvers kyns var. Þarna var yrðlingur, og rétt á eftir sáum við annan. Þarna hlaut að vera greni nærri, þó ekki sæjum við tófuna sjálfa. Annar yrðlingurinn lét sig hvefa milli steina þegar við nálguðumst með myndavélina en hinn lá sem fastast, jafnforvitinn um okkur og við um hann. Hann sést vel á myndinni hér að neðan, þar sem hann liggur á maganum og horfir í átt til okkar. Hann er móbrúnn að lit og liggur í hægri jaðri grasbrúsksins í miðri mynd.
Eftir að hafa fylgst með yrðlingnum góða stund og reynt að ná "sambandi" við hann án árangurs snerum við frá og gengum að rústum Nýjubúðar. Þarna hefur staðið hið reisulegasta steinhús en særokið, frostið og stormurinn vinna sitt verk - þegar ég kom þarna fyrir meira en áratug stóð mun meira uppi af húsinu en nú, og það sem enn stendur, stendur tæpt......
Þarna á veggjum Nýjubúðar má sjá síðustu sólargeisla kvöldsins, nokkrum mínútum síðar voru ljósin slökkt. Við gengum til bílsins í hratt kólnandi vindgjólu og ókum rakleitt á Hellissand.
Á Hellissandi er eins og áður segir, nýtt tjaldsvæði, snyrtilegt og vel búið. Þar settum við okkur niður enda svæðið hluti af neti Útilegukortsins okkar. Enn einum frábærum ferðadegi var að ljúka og að morgni tæki annar við.
.......en hann bíður þriðja og síðasta hluta......
Í myndaalbúmi ferðarinnar stendur dagsetningin 23. júlí. Það var þriðjudagur og það var andskotans vindbelgingur þennan dag. Spáin var samt ágæt fyrir þá allra næstu og þess vegna var lagt af stað úr bænum með óljósa ferðaáætlun. Hugmyndin var þó að aka fyrir Snæfellsnes, nokkuð sem ég hef reynt að gera á hverju sumri síðan ég flutti suður haustið ´99 og stundum oftar en einu sinni sama sumarið. Ég fæ nefnilega aldrei leið á Nesinu, finn stöðugt eitthvað nýtt að skoða og ef ekki þá skoða ég bara það gamla aftur og aftur. Ég vissi að Elínu langaði líka upp á Nes þótt hún væri nýkomin úr Eyjum og bauð henni því bara að slást í förina - Bassi hafði aðspurður heldur ekkert á móti því. Við vorum því enn einu sinni svona næstum eins og alvöru fjölskylda.......
Það var talsvert liðið á þennan nefnda þriðjudag þegar lagt var af stað úr Höfðaborg. Ljósaskiltið á Esjumelum sem sýnir hita og vindstyrk á Kjalarnesi og undir Hafnarfjalli lýsti rauðu á hviðutölunum. Á Kjalarnesinu voru þær 23 mtr og undir Hafnarfjalli 25 mtr. Umferð var töluverð en fjöldi draghýsa aftur á móti hverfandi. Sjúkrabíllinn er þungur og fann ekkert fyrir hviðunum á Kjalarnesinu. Hann fann hins vegar fyrir einhverjum dratthölum sem þeyst höfðu framúr á flatlendinu en siluðust svo upp úr Hvalfjarðargöngunum norðanverðum og töfðu för heiðarlegs fólks á nærri þrjúhundruð dísilhestafla sjúkrabíl. Þessir sömu dratthalar voru því rassskelltir á uppleiðinni svo um munaði og eru þar með úr sögunni.
Olíssjoppan í Borgarnesi selur djúpsteiktan plokkfisk eins og oft hefur komið fram áður. Hún er eiginlega orðin fastur áningarstaður þegar leiðin liggur um Borgarnes nærri matmálstíma og svo var einmitt nú. Olíssjoppan er með lítinn sal á efri hæð, nokkurs konar vel varðveitt leyndarmál, ef marka má þá staðreynd að við veljum jafnan að sitja þar uppi og eigum salinn yfirleitt ein. Þar sátum við líka nú með okkar plokkfisk og spáðum í spilin. Hítardalur var nefnilega á ferðaáætluninni en það var hins vegar orðið of áliðið kvölds til að fara þangað frameftir nú, auk þess sem ekki var lengur auglýst tjaldsvæði þar. Þetta tjaldsvæði hafði áður verið inni á Útilegukortinu og Hítarvatnið á Veiðikortinu, en hvorugt var að finna þetta árið. Mig grunaði að vatnið hefði verið leigt veiðifélagi syðra og tjaldsvæðið hefði líklega verið látið fylgja í pakkanum. Hafandi enga vissu fyrir næturaðstöðu auk þess sem vindbelgingurinn gerði Mýrarnar ekki aðlaðandi var Hítardalurinn flautaður af í bili og förin ákveðin beint að Laugagerðisskóla, sem í sumar heitir Hótel Eldborg. Rétt ofan við Borgarnes ókum við inn í blindþoku sem stöðugt þéttist eftir því sem ofar dró. Við Barnaborgir var hún svo þétt að ég var sannfærður um að útlendingarnir á bílaleigujarisunum sem stöðugt skutust fram úr okkur vel á öðru hundraðinu hlytu að hafa komið til Íslands í sjálfsmorðstilgangi - eða í drápshug! Ofan við Kaldármela ókum við svo út úr þokunni eins og hendi væri veifað og það var sólarglampi á Laugagerðisskóla þegar við ókum þar í hlað um hálfellefuleytið. Fundum okkur náttstað, veifuðum útilegukortinu og nokkrum augnablikum síðar var þriðjudagurinn tuttugastiogþriðji genginn inn í eilífðina og við tvö gengin inn í land draumanna meðan rokið vaggaði sjúkrabílnum mjúklega en hristi og skók pappaílátin sem sumir kalla húsbíla og hjólhýsi annarsstaðar á svæðinu.
Upp rann miðvikudagur, sólbjartur og lofaði góðu. Klukkan rúmlega átta vorum við mætt í morgunkaffi inn á hótel og tveimur bollum síðar vorum við komin ofan í heita pott sundlaugarinnar, í félagsskap útlendrar konu sem var ótalandi á öll guðiþóknanleg tungumál og innlendra hjóna sem höfðu marga fjöruna sopið á Patróljeppa með Alæner.
Svo lögðum við af stað út Nes, og útsýnið til jökulsins var nokkurn veginn svona:
Á vegskilti nærri Staðastað stendur "Ölkelda". Eftir kortum og bæklingum að dæma var þarna um merkilegan stað að ræða. Við beygðum af leið og reyndum að finna ölkelduna án árangurs. Við fundum borholu sem steypt hafði verið utanum og settur í krani, ekki gat það verið þessi merkilega ölkelda. Frá nálægu bílastæði lá troðinn stígur í grasi að þessarri uppsteyptu borholu og á bílastæðinu sjálfu var ógreinilegt upplýsingaskilti um kelduna. Ekki varð þó komist nærru um hvar hana væri að finna svo við snerum frá og ókum langleiðina heim að Slitvindastöðum. Við heimtröðina eru skilti þar sem frábeðinn er allur átroðningur og nær var því ekki farið. Kannski hafa landráðendur á eyðibýlinu og vegarendanum Slitvindastöðum verið þjakaðir af endalausum ferðamannastraumi og séð sig tilneydda til að banna óviðkomandi umferð um einkaland - veit það ekki. Kannski vilja þeir bara fá frið með fé sitt, bæði laust og lifandi.......
Oft hef ég ekið þessa leið og í hvert sinn lofað sjálfum mér að renna "næst" heim að Staðastað og skoða kirkjuna þar. Ég viðraði þennan áhuga við hana Elínu sem ákvað um leið að nú væri upp runnið þetta "næst".
Kirkjan er veglegasta hús og vel við haldið, þó mátti sjá talsvert á nýlegri utanhússklæðningu sem virtist annars vera Steni-krossviðarplötur.
Áfram héldum við og næsti viðkomustaður var Arnarstapi. Þar áðum við hjá ferðaþjónustunni Snjófelli, keyptum okkur kaffi og slökuðum á litla stund. Svo dró ég Elínu niður að einum af þessum sérstöku stöðum sem fáum virðast þykja merkilegir nema mér. Þarna er safnþró Vikurfélagsins sáluga, og í henni er enn talsvert af vikrinum sem fleytt var með vatni ofan úr brúnum Snæfellsjökuls fyrir áratugum. Vikurinn er ljósleitur og fisléttur, og hún Elín Huld fílaði það í botn að láta ljósa molana renna um greipar sér líkt og gull.
Frá safnþrónni var vikrinum fleytt í vatnsleiðslum um borð í flutningaskip sem sigldu með hann til Reykjavíkur. Þau flutningaskip voru, þó ekki væru kannski öll stór, eitthvað stærri en þessi trefjaplastbolli sem lá upp við nálægan húsvegg og er einungis fléttaður hér inn í frásögnina af því ég er hrifinn af litlum plasttrillum:
Svo þurfti ég auðvitað að gægjast niður í fjöruna til að athuga hvort ekki sæjust einhver ummerki um flutningsleiðina frá safnþrónni út í skipin - einhverjar leifar af búnaði eða eitthvað - bara eitthvað.......
Það var annars hægt að láta heillast af umhverfinu í svona veðri. Þarna innan við höfnina og með klettaströndinni er hreint ótrúlega fallegt - hrein paradís.
Svo klöngruðumst við niður fyrir safnþróna og fram á klappirnar ofan fjörunnar. Þarna voru alls konar myndanir í stuðlabergið, hellar, göt og skápar. Elín stillti sér upp fyrir myndatöku því ég hafði komið auga á stálhring í stuðlabergsklöpp niðri í fjörunni og sveif þangað niður með myndavélina.
Þarna má sjá steypt stykki sem vikurleiðslurnar hafa legið í gegnum, kannski hefur þetta verið endastöð röranna og tenging við gúmmíslöngurnar sem lágu út í skipin hefur verið þarna. Mér finnst það líklegt því tengingin hlýtur að hafa verið ofan fjöruborðs og varla hafa járnrörin legið út í ruggandi bátana. Þarna í stuðlabergsklöppinni á miðri mynd er járnhringurinn sem ég var búinn að koma auga á, ryðgaður og sést greinilega. Ég rétti Elínu myndavélina og bað hana að mynda mig við hringinn. Klifraði svo niður að honum og Elín færði sig einnig neðar. Ég beygði mig niður, tók í hringinn báðum höndum og rétti mig upp nákvæmlega á því augnabliki sem steinn valt undan Elínu og ég horfði á hana hrynja niður í stórgrýtið við hægra horn steypustykkisins. Ég sá myndavélina fljúga og ég heyrði höggið þegar Elín sló höfðinu utan í einn af stærstu steinunum. Það var hroðalegt hljóð....
Neðan frá klöppinni sá ég hana hreyfa annan handlegginn. Dynkurinn sat í eyrunum á mér og mér fannst eins og þetta hlytu að vera síðustu hreyfingarnar - síðan myndi hún bara liggja kyrr og ekki standa upp aftur! Ég stökk upp að henni og þá fór hún að reyna að standa upp. Ég bjóst hreinlega ekki við öðru en hún væri stórslösuð eftir svona höfuðhögg en hún gat sest upp og virtist óbrotin. Ég skoðaði höfuðið og fyrir einhverja mildi virtist allt hafa hjálpast að: Steinninn var sæbarinn og eggsléttur á þeirri hlið sem höfuðið lenti á, höggið hafði komið ofan og aftan við hægra eyrað og mesti áverkinn á þeim stað var sár eftir gleraugnaspöngina ásamt risakúlu sem fór stækkandi. Ég studdi Elínu upp klappirnar, hún var talsvert vönkuð og reikul en stóð þó sæmilega. Uppi í bíl var ágætis sjúkrakassi, hann var dreginn fram og búið um hrufl á fæti, hendi, olnboga og öxl. Sárið á höfðinu var hreinsað og sem betur fer blæddi lítið úr því en kúlan var svakaleg og eymslin fóru vaxandi. Það var alveg dagsljóst að þarna hafði einhver haldið verndarhendi yfir henni Elínu svo um munaði því af minna tilefni hafa orðið stórslys og þarna hafði aðeins skeikað hársbreidd ....
Það var ekki alveg sama fjörið í andlitinu þegar búið var að "doktora" og sjúklingurinn var staðinn upp úr stólnum:
(Ég má eiginlega til að nefna, svona í ljósi núverandi aðstæðna að þessi ágæti sjúkrakassi sem nefndur var og kom þarna í góðar þarfir, er stór og mikill og kyrfilega merktur Mercedes Benz. Hann er kominn vel til ára sinna, ættaður úr gömlum bláum sendibíl sem Póllinn hf. á Ísafirði átti og varð síðar húsbíll í eigu Bjössa í Bílatanga. Þegar ævi húsbílsins lauk eiganðist ég leifar hans og eitt af því sem ég tók til handargagns var þessi forláta original Benz-sjúkrakassi. Ég lít svo á kaupverð húsbílsflaksins hafi skilað sér til baka í einni greiðslu þegar ég sótti kassann undir sæti sjúkrabílsins í þetta sinn og doktoraði Elínu með innihaldinu)
Svo var það myndavélin. Hún hafði flogið út í grjótið þegar Elín datt og þar fann ég hana milli steina. Hún virtist hafa fengið mýkri lendingu og var að sjá óbrotin en linsan var skökk og vildi ekki virka. Með smámöndli virtist linsan smella í skorður og eftir að rafhlöðurnar höfðu verið teknar úr og settar í aftur, semsagt "rísettað" eins og það heitir víst, fór vélin í gang og það var hægt að ímynda sér að sá -eða sú - sem hafði haldið verndarhendi yfir Elínu hefði einnig gætt myndavélarinnar. Það gat varla bent til annars en að ætlast væri til að við héldum áfram að taka myndir eins og ekkert væri.
Eftir stutta hvíld á Arnarstapa var Elín búin að jafna sig nægilega til að vilja halda förinni áfram. Við ókum því áleiðis upp á Jökulháls með viðkomu í gömlu vikurvinnslunni í hvömmunum neðan við Sönghelli. Eftir stutta gönguferð um Efri - og Neðrihvamm var haldið upp að Sönghelli og farið inn í hann. Við vorum með gott ljós og gátum áttað okkur þokkalega á umfangi hellisins. Hann er ekki stór að flatarmáli en töluvert hár til lofts og hljómburðurinn er ótrúlegur.
Ekki mynduðum við í Sönghelli sjálfum en ofan hans eru aðrir smærri og opnari. Þessi afar listræna mynd er tekin af Elínu Huld út um hellisopið:
Við fetuðum okkur upp hálsinn og er upp kom var talsvert af fólki að njóta útsýnis og veðurblíðu. Hvíti bíllinn sem stendur vinstra megin við sjúkrabílinn (á myndinni) er nýr Peugeot, trúlega bílaleigubíll. Hann kom norðan frá og þegar ökumaðurinn beygði inn á bílastæðið barði hann bílnum niður á grjót svo söng í. Bíllinn var þunglestaður og hefði varla farið klakklaust yfir venjulega hraðahindrun. Samt var hann kominn upp á Jökulháls! Mikið óskaplega held ég sá verði heppinn sem næst eignast þennan bíl......
Við bjuggum okkur til göngu, með kex og drykkjarföng í bakpoka. lögðum svo á vikurkúlurnar, því mig langaði að sýna Elínu leifarnar af skála Ferðafélagsins þarna uppi undir jökulrótum. Ég skoðaði þessar skálaleifar sumarið 2011 og það má sjá afraksturinn HÉR
Þetta er ekki tiltakanlega löng ganga né brött, en í svona veðri getur hún tekið sinn tíma því stöðugt er verið að stöðva til að virða fyrir sér stórkostlegt útsýnið. Hér að neðan er horft til austurs, í átt inn nesið yfir nær endalausar vikurbreiður:
....og hér til suðurs og það er Stapafell ofan Arnarstapa sem beinir fingri til himins á miðri mynd. Til hægri við Stapafell sést niður að Hellnum:
Þarna uppi í vikurbingjunum voru talsverðar fannir, því sumarið hefur kannski ekki verið það allra heitasta og svo er þarna hver gígurinn af öðrum og skuggamegin í þeim bráðnar seinna en ella. Þessi skafl var svo harður að vart markaði för og konan sem svo stuttu áður hafði snúið á dauðann niðri við Arnarstapa varð eins og barn við að komast í snertingu við snjóinn - svo gaman fannst henni að ég fór að hafa af því áhyggjur að höfuðhöggið hefði kannski haft afleiðingar eftir allt saman.....
Svo birtist hún uppi á einni vikuröxlinni með staf í hendi, líkt og förukerlingar fyrri tíma.
Hún virtist samt ágætlega gangfær og almennt séð ekki meira rugl á henni en vanalega, svo ég lét þessar áhyggjur lönd og leið. Augnablikum síðar vorum við komin upp að skálarústunum og allar aðrar vangaveltur látnar lönd og leið. Toppur Snæfellsjökuls var skafheiður:
Bakpokinn var opnaðaur og nestið tekið upp. Í baksýn er inn - nesið, Breiðavík og Búðahraun.
Ég veit það sést illa á myndinni, en rétt hægra megin og neðan við hábungur jökulsins er slóð. Í henni er lítill, svartur depill. Þar er á ferðinni snjóbíll sem ók með farþega frá endastöð rétt norðan há - hálsins og upp á jökultoppinn. Hraðinn var lítill en vissulega hafa þeir -væntanlega útlendingar - sem keyptu slíka ferð upplifað ævintýri lífs síns...
Við gengum aðra leið niður af hólunum í átt til bílsins og rákumst á þetta mælitæki eitt í auðninni:
Fram kom á miðanum að um væri að ræða einhvers konar landmælingaapparat á vegum Háskóla Íslands. Við gerðum eins og beðið var um, tókum á okkur góðan sveig og töluðum saman í lágum hljóðum til að trufla ekki. Það styttist til bílsins og von bráðar vorum við komin niður.
Læt þetta duga að sinni. Líklega verður pistillinn í þremur hlutum eins og fram kemur í fyrstu línu.
Síðasta pistli lauk í hálfgerðum "blús" við gæludýragrafreitinn á Heimaey. Mér fannst, svona eftir á að ég hefði kannski átt að nefna hann Mola minn, sem var jú sárt saknað og er stundum enn. Ég ákvað því að birta aðra mynd úr safni af þeim félögum báðum. Myndin er tekin á góðri stund, þar sem hvorugur stríðir hinum, en þess háttar var nær daglegt brauð. Þetta voru falleg dýr og vel gerð. Nóg um það:
.....og þá aftur til Eyja.
Af öxlinni austanundir Helgafellinu er ákaflega víðsýnt, ekki síst í blíðviðrinu þennan þriðjudag. Við mynduðum í suðaustur, yfir Stakkabót og Stakkana sem þar standa upp úr sjónum. Líklega brýtur einhvern tíma meira á þeim en í þetta sinn. Þarna, ofan við Stakkabótina hægra megin er austurendi annarrar flugbrautarinnar, aðeins örskammt frá brúninni:
Lítil flugvél flaug lágflug yfir höfðum okkar, svona eins og flugmaðurinn væri í einhvers konar ferðamannaeftirliti. Ekki var það þó, líklega hefur hann aðeins verið að njóta útsýnis og veðurblíðu....
Við héldum til baka niður í bæ og komum við hjá vatnstanknum gamla, sem hraunið braut. Ofan við (bakvið) tankinn stóð sundlaug Eyjamanna um árabil en af henni sést ekkert.
Það var dálítið merkilegt hversu fáir ferðamenn voru á rölti um Skansinn, því það virtist vera talsvert af þeim í bænum. Þarna var bókstaflega ekki hræða, og hreinlætisaðstaða á bílaplani rétt við vatnstankinn var lokuð og læst. Við stafkirkjuna norsku var engan að sjá....
Við ókum niður í bæ og lögðum bílnum. Gengum þaðan upp á hraunjaðarinn þar sem hann gnæfir yfir þeim húsum sem næst standa. Uppi á hrauninu eru stígar, merktir nöfnum þeirra gatna er undir liggja. Þarna undir er Heimatorg:
Það var dálítið skrýtin tilhugsun að skoða skiltin þarna uppi og átta sig á að það voru heilir sextán metrar niður á húsin sem stóðu þarna. Sextan metrar, og aðeins örstuttu neðar var hraunjaðarinn og heil hús sem enn var búið í. Ótrúlegt hvað þykkfljótandi hraunið gat hrúgast upp í skarpan jaðar. Þarna uppi hafði svo ýmisskonar gróður tekið sér bólfestu og græni liturinn sást allsstaðar milli hrauntoppanna....
Í þessum hvammi framan í hraunjaðrinum stóð lengi framhlið með glugga úr stofu húss sem hraunið kurlaði. Þegar við vorum í Eyjum vorið 2000 stóð framhliðin að mestu eins og hún var þegar gosi lauk. Nú, þrettán árum síðar var hún hrunin og aðeins brak eftir.
Hins vegar var komið mjög gott upplýsingaskilti um rústina og húsið, eins og það leit út fyrir gos. Neðri myndin er ein af þeim þekktari frá gosinu og hefur birst í ótal bókum og ferðabæklingum. Þá efri hafði ég aldrei séð áður og hafði á tilfinningunni þegar ég skoðaði rústina árið 2000 og allar götur síðan, að rústin væri af einhvers konar þakkvisti með svölum. Nú var hægt hægt að átta sig mun betur:
Það leið að kvöldi og þegar hungrið tók að sverfa að eftir langan og viðburðaríkan dag fengum við símaleiðsögn frá vini á fastalandinu til ágætis veitingastaðar í bænum. Sumum kemur spánskt fyrir sjónir að Akureyringar skuli fá sér kók og pylsu með rauðkáli. Þeir sömu ættu þá að bregða sér til Eyja og prófa pizzu með muldu "böggles" yfir! Við gerðum það og getum bæði borið um að stundum er einu sinni alveg nóg........
Eftir matinn og stuttan göngutúr í bæinn var komið að nokkurskonar "ríjúníon" hjá Elínu við nokkrar skólasystur frá Varmalandi "nokkrum" árum fyrr. Við Edilon B. Breiðfjörð Thorsteinsson Budenhoff héldum áfram rannsóknarleiðangri um bæinn og skoðuðum m.a. gömul og ný mannvirki á Eiðinu. Þar stendur uppi vélbáturinn og safngripurinn Blátindur, sem áhugahópur snyrti og lagfærði fyrir nokkrum árum. Í slíkum verkum dugar þó áhuginn einn skammt því ekkert er ókeypis. Mér skilst að opinberir aðilar í Eyjum hafi átt að taka við merkinu en lítið eða ekkert orðið úr. Fyrir stuttu las ég þó frétt þar sem talað var um að bærinn myndi sjá um varðveislu Blátinds ásamt gamla hafnsögubátnum Létti, sem er annar gullmoli þeirra Eyjamanna. Ég myndaði ekki Blátind vegna þess að það hefði aðeins orðið hryggðarmynd, en læt nægja að tengja yfir á fróðleiksstubb um hann HÉR og HÉR
Það kvöldaði, við Bassi vorum orðnir syfjaðir og fluttum okkur upp á tjaldsvæðið við Þórsheimilið, á sama stað og nóttina áður. Elín Huld mætti svo einhvern tíma seinna - allavega var hún á sínum stað morguninn eftir.......
....sem var miðvikudagurinn 17.júlí og það var þokuslæðingur allan hringinn!
Nú lá leiðin inn í Herjólfsdal og skyldi gengið um svæðið. Þar var þjóðhátíðarundirbúningur í fullum gangi og upp um allar hlíðar voru unglingar með bensínorf að snyrta og laga. Af þessu hlaust talsverður hávaði en ekki þó til ama. Um sama leyti og við reimuðum á okkur skóna komu a.m.k. þrjár misstórar rútur fullar af ferðamönnum sem dreifðu sér um dalinn. Líklega var þar komin skýringin á fólksfæðinni við Skansinn, þann merkilega sögustað: Ferðamennirnir sem við höfðum séð í bænum voru líklega í einum, stórum hópi sem handstýrt var milli sögustaða með leiðsögn.
Það rétt náðist að kíkja á bæ Herjólfs að utan. Augnabliki eftir myndatökuna fylltist hann af útlendum túristum. Eftir það var ekki öðrum fært inn. Bærinn virðist hins vegar vera hinn merkilegasti, vel byggður og vandaður. Skemmtilegt framtak og ekki síðra að hafa upplýsingaspjaldið við hann. Þessi upplýsingaskilti, séu þau vel hirt, eru sannkallað gulls ígildi fyrir fróðleiksfúsa og sem betur fer fer þeim fjölgandi.
Um þenna hrygg liggur gönguleið yfir í Stafnsnesvík, hafi ég tekið rétt eftir. Stafnsnesvík er, eins og nafnið bendir til, dálítil vík sem skerst inn í Dalsfjallið suðvestanvert og er mörkuð af því og Stafnsnesi, mjóum klettarana sem um leið er útvörður Dalsfjalls til suðvesturs. Fyrir botni víkurinnar er malarfjara og ef marka má sögumanninn sem ég hlustaði á í fyrrasumar var Stafnsnesvík áður fyrr - og er kannski enn - vinsæll griðastaður þjóðhátíðargesta sem leituðu friðar til einkaathafna. Kannski hafa þjóðhátíðargestir fyrri ára verið betur gangfærir en nú gerist, því leiðin er sannarlega ekki auðfarin. Við höfðum reimað á okkur gönguskóna til að ganga þarna yfir en þoka og mistur sem smám saman lagðist yfir er leið á daginn drógu úr áhuganum og við létum ófarið að sinni.
Þessi kona var að gefa öndunum á "þjóðhátíðartjörninni" brauð. Ég gat ekki betur heyrt en hún rabbaði við þær á íslensku. Það voru engir mávar sjáanlegir þarna, ég fann skýringuna síðar.
Séð svona aftaná er nýja þjóðhátíðarsviðið bara myndarlegasta mannvirki. Ég hleraði á tjaldsvæðinu að íþróttafélagið (væntanlega þá ÍBV) hefði byggt húsið og ætti það en kostnaðurinn í milljónum myndi líklega enda í þriggja stafa tölu. Hitt skildist mér líka, að þörfin fyrir nýtt svið hefði sannarlega verið til staðar. Það er þá vonandi að komandi þjóðhátíðir skili einhverju í kassann. Um að gera að gera hlutina myndarlega ef ráðist er í þá á annað borð.
Það vantar enn talsvert á að byggingin teljist fullgerð og kannski er það stefna þeirra sem ráða að sníða sér stakk eftir vexti og vinna eftir efnum. Þetta verður eflaust hin glæsilegasta bygging er lýkur:
Er þetta ekki Fjósaklettur þarna vinstra megin á myndinni? Allavega var búið að hlaða myndarlegan bálköst úr vörubrettum upp á klettinn. Um allan dal var fólk að vinna við undirbúning.
Við gengum með jaðri golfvallarins út að Kaplagjótu. Í grámóskunni mátti sjá eyjar í fjarska, trúlega eru þetta Álsey t.h. og síðan Brandur, Hellisey og Suðurey:
Það ar gaman að virða fyrir sér bergið í Kaplagjótu. Þrátt fyrir að vera sorfið og nagað af sjó og vindi var það alsett grænum toppum enda liggur það vel við sól og fuglinn skilur eftir sig fínan áburð...
Þó var ekki mikið af fugli þarna núna og við sáum aðeins þetta eina lundapar. Í þessum gróðurtoppum voru líka auðséðar lundaholur. Trúlega hafa þær samt ekki verið mjög djúpar!
Þegar við komum aftur í bæinn tókst mér að suða út ís. Ef grannt er skoðað má sjá á andlitinu á mér hversu langþráður hann var:
Næsti viðkomustaður var náttúrugripasafnið að Sæheimum. Þar tók hann Tóti á móti okkur:
Tóti heitir reyndar fullu nafni Þórarinn Ingi, og hafi ég tekið rétt eftir fékk hann nafnið að gjöf í tilefni þess að sama dag og safninu barst hann að gjöf sem ungi háðu Eyjamenn knattspyrnuleik. Í honum skoraði Þórarinn Ingi Valdimarsson Eyjamaður sigurmark og því þótti liggja beinast við að skíra ungann í höfuðið á hetjunni. Tóti lundi er klárlega ekki síðri hetja þó á öðru sviði sé, því ef marka má viðbrögð erlendra safngesta er vandfundin öflugri PR-fulltrúi:
Svo lauk safnskoðun og Tóti var kvaddur. Við gengum um götur í "gamla" bænum upp af höfninni og kíktum m.a. á þessi litríku hús. Þær gerast varla flottari, verbúðirnar:
Úti fyrir íbúðarhúsi sátu þessi heiðurshjón í sólstólum og biðu - líklega sólarinnar. Eða kannski komandi þjóðhátíðar?
Við lötruðum áfram ofan hafnarinnar í áttina að Spröngunni. Þarna er bláa höndin allsráðandi, þetta eru byggingar Ísfélags Vestmannaeyja:
Það hefði ekki verið leiðinlegt að ganga upp á Klifið í betra skyggni. Mér fannst það varla fyrirhafnarinnar virði í ekki betra skyggni. Ég á samt klárlega eftir að ganga þarna upp einhvern tíma því útsýnið er eflaust magnað.
Þegar við komum út að Spröngunni sáum við skýringuna á því hvers vegna endurnar á tjörninni í Herjólfsdal sátu einar að brauðinu. Þarna voru nefnilega nær allir mávar Vestmannaeyja samankomnir á þingi, og þeir sem ekki voru þarna í berginu voru kafuppteknir yfir frárennsli frá einhverri vinnslustöðinni sem litaði sjóinn við vesturhorn Eiðisins milli Heimakletts og Klifsins. Hávaðinn á þessum tveimur stöðum var hreint yfirþyrmandi!
Í Spröngunni voru nokkrir krakkar að spreyta sig. Þessi dama var áberandi fimust og fór margar sveiflur án þess að fipast hið minnsta. Það dró heldur ekkert úr henni þegar full rúta af túristum stoppaði rétt neðan við:
Það var farið að líða á daginn og farið að nálgast brottför Herjólfs. Við höfðum ekki verið svo forsjál að panta ferðina til lands með fyrirvara og lentum því á biðlista tvær síðustu ferðir dagsins. Veðurspá morgundagsins, fimmtudagsins var slæm og jafnvel gat svo farið að sigling félli niður. Að auki var upppantað í allar ferðir þann dag líka svo okkur var ekki til setunnar boðið að mæta á biðbekkinn í afgreiðslu Herjólfs. Við vorum númer fimm á biðlista í þessar tvær síðustu ferðir miðvikudagsins og eftir talsverðar vangaveltur höfðum við ákveðið sem síðasta úrræði að skilja bílinn eftir hjá fólki í Eyjum og fara sjálf á fæti yfir sundið. Við vorum búin að gera ráðstafanir til að verða sótt í Landeyjahöfn og í raun búin að sætta okkur svo við orðinn hlut (og hálfpartinn farin að vonast til að bíllinn kæmist ekki með svo við gætum átt hann lengur úti í Eyjum sem tilefni til annarrar heimsóknar) að þegar allir voru komnir um borð í Herjólf, bæði fólk og farartæki, urðum við hálffúl yfir að því ágæta starfsfólki skyldi að endingu takast að finna smugu fyrir sjúkrabílinn - við vorum hreinlega ekki tilbúin til að fara heim strax!
Þessvegna var ákveðið að áður en sumarið væri úti skyldu Vestmannaeyjar heimsóttar á ný!
Fyrst af öllu: Hún Áróra mín á afmæli í dag, áttunda ágúst og er orðin tuttuguogþriggja ára! Hún er alltaf sama fiðrildið, sífellt að koma og fara, stoppar stutt en ef ég verð heppinn næ ég að óska henni til hamingju augliti til auglitis.
(ég veit ekkert hver tók myndina, fann hana á netinu. Hún er bara svo flott að ég ákvað að nota hana hér og vona að mér fyrirgefist...)
Þá til Eyja:
Þeir voru ekki margir góðviðrisdagarnir framan af sumri, eins og flestir vita. Þegar komið var fram í júlí án þess að viðraði til ferðalaga var risið orðið lágt á mínum manni. Það eina sem kannski hjálpaði upp á sálarlífið var vinnan við að útbúa sjúkrabílinn sem ferðabíl, það var þó alltaf hægt að láta sig dreyma. Svo gáfust tveir dagar til ferðarinnar austur að Dverghömrum og Fjaðrárgljúfri, ferðar sem lukkaðist svo vel að ein og sér hefði hún "borgað" sumarið".
Næst skyldu Vestmannaeyjar heimsóttar. Ég kom ásamt fjölskyldunni fyrst til Eyja í maí árið 2000, þá nýbúinn að kaupa Járntjaldið, fyrsta ferðabílinn. Við tókum langa helgi, sigldum frá Þorlákshöfn á föstudegi og til baka á mánudegi. Þetta var Júróvisjónhelgin, þegar Einar og Telma sungu og Olsenbræður unnu. Meðan atkvæði voru talin í Júró gengum við Bergrós Halla, þá á fimmta ári, út í bæ og Rósin söng hástöfum nýlærð Júrólög með þvílíkum krafti að fólk í nærliggjandi húsum kom út á svalir og gladdist með.
Síðan liðu mörg ár og það var ekki fyrr en haustið 2010 sem ég átti næst leið út til Eyja. Sú dvöl var stutt og ég skrifaði um hana HÉR.
Svo rakst ég til Eyja í fyrrasumar á svarta ferðadrekanum. Sú ferð var útúrdúr úr öðru ferðalagi, dvölin var aðeins sólarhringur og áður en ég áttaði mig var ég kominn í land aftur.
Þann tíunda júli sl. var norska veðursíðan yr.no farin að lofa blíðskaparveðri í Vestmannaeyjum næstu viku á eftir. Sú spá virtist sæmilega traust svo drifið var í að panta far með Herjólfi fyrir sjúkrabílinn og tvo fullorðna síðla mánudags þann 15. Þegar nær dró svo mánudegi voru farnar að renna tvær grímur á Norðmennina. Þeir breyttu spánni í sífellu, úr glaða sólskini í ausandi rigningu og allt þar á milli. Það eina sem þeir voru nokkuð vissir um var vindurinn - hann yrði ekki til trafala. Ég hafði boðið Elínu Huld með mér í þessa ferð og það var á hennar könnu að ákveða hvort farið yrði afpantað eða ekki. Þegar sólarhringur var til brottfarar hljóðaði spáin uppá þoku og rigningu svo ferðapöntunin var afturkölluð og endurgreidd. Áfram var þó vakað yfir hverri breytingu og þegar mánudagurinn rann upp bara nokkuð þokkalegur breyttist norska spáin líka til batnaðar. Um kl. 18 hringdum við í Herjólf og fengum loforð um far til Eyja með brottför kl. 22. Sjúkrabíllinn var ferðbúinn, kl. 19 vorum við lögð af stað austur í Landeyjahöfn og komum þangað rétt uppúr 21 eftir samlokustopp á Hvolsvelli.
Þeir voru assgoti dökkir, kólgubakkarnir allan hringinn þarna fyrir austan. Samt var þokkalegt í sjó, vindlítið eins og spáð hafði verið og það var þurrt - sem skipti jú ekki minnstu máli. Herjólfur kom, losaði, lestaði og lagði af stað út aftur á tilsettum tíma. Önnur samloka var étin um borð, siglingin er aðeins hálftími og ég kyngdi síðasta bitanum rétt í tíma til að hlaupa út á dekk og benda Elínu á Elliðaey, Bjarnarey, Urðavitann og Faxasker, ásamt því að buna úr mér úrdrætti úr frásögn af Helgaslysinu við Faxasker. Við stóðum við borðstokkinn og nær strukum klettana þegar skipið sigldi inn Leiðina. Það var rigningarúði í Eyjum og hálfgert þokumistur, svo eftir landtöku lá leiðin beint upp á tjaldsvæðið við Þórsheimilið. Það lá fyrir að koma sér beint í háttinn og taka morguninn snemma því þrátt fyrir dumbunginn héldum við dauðahaldi í veðurspá morgundagins - sólarspána.
Jújú, hún stóðst alveg, þessi spá og enginn gat kvartað yfir þriðjudagsmorgninum 16. júlí. Eftir morgunkaffi hjá Bergi bakara, sem dvaldi m.a. á Ísafirði um hríð eftir gos, var haldið út á nýja hraun og í Gaujulund. Gaujulundur var eitt af því sem við skoðuðum vorið 2000 og var þá ljómandi fallegur. Síðan er langt um liðið, gömlu hjónin sem byggðu lundinn og héldu honum við eru horfin og aðrir hafa tekið við. Heldur fannst okkur Gaujulundur hafa sett niður .......
EH fann þess furðuskepnu í hrauninu og vildi láta mynda sig með henni. Ferfætta furðuskepnan Edilon Bassi átti að vera með á myndinni en var upptekinn við annað...
Ofan við Skansinn er útskot sem tilvalið er til að breyta í útikaffihús. Þarna var ferfætlingurinn í essinu sínu, þar er gott að vera sem von er um bita:
Svo þreyttist hann á að sitja til borðs og vildi heldur standa:
Meðan við Bassi átum okkur sadda myndaði Elín yfir Skansinn og Leiðina, myndirnar sýna öðrum betur veðrið um morguninn:
Eftir veisluna þarna á útsýnispallinum héldum við aftur austur á nýja hraun. Á brúninni austast er dálítið bílastæði og þessi bekkur fyrir göngulúna. Við vorum að hefja okkar vegferð og því ekki til setunnar boðið. Frá þessum stað lá vegur til suðurs niður í fjöruna að og framhjá efnisnámu sem verið var að vinna í.
Þarna af brúninni er stórkostlegt útsýni frá norðri austur um til suðurs. Það er Bjarnarey sem þarna blasir við. Ég veit ekki hvort steinkarlinn á myndinni táknar eitthvað, kannski er þetta ekki einu sinni karl - en flottur er hann!
Þegar "súmmað" var aðeins á Bjarnarey sást vel veiðihúsið í eynni. Það er viðbúið að þar hafi verið glatt á hjalla þá fimm daga sem veiða mátti lunda í ár:
Við héldum aftur til bíls og ókum suður með hraunjaðrinum, framhjá efnisnámunni og suður að Urðavita. Þarna endar sá vegur sem akfær er en gönguleið er áfram suður með. Mér skilst að skammt sunnan við vitann hafi belgíski togarinn Pelagus strandað í janúar 1982. Miðað við hversu mikið sjórinn hefur brotið af hrauninu er líklegt að strandstaðurinn sé gerbreyttur frá þeim tíma.
Hafi ég tekið rétt eftir er þessi Urðaviti sá þriðji frá goslokum, sjórinn hefur nagað svo hratt framan af hrauninu að fyrri vitastæði hafa horfið með öllu. Mér fannst reyndar þessi viti standa nokkuð nálægt brúninni, en líklega var hann öllu lengra frá þegar hann var byggður. Kannski á fyrir honum að liggja að hverfa líka?
Við Edilon B. Breiðfjörð Thorsteinsson Budenhoff háðum kapphlaup upp steintröppur vitans. Mig minnir að hann hafi unnið, enda tekur hann tröppur yfirleitt á flugi. Eyjarnar eru Bjarnarey t.h. og Elliðaey t.v.
Það var dálítið sérkennilegt að sjá gróður skjóta rótum þar sem nákvæmlega enginn jarðvegur sýndist vera. Þetta er það sem vísindamenn hafa veið að rannsaka í Surtsey um árabil og fengið væna styrki til. Þarna var gróðurinn við fætur okkar styrkjalaust og ekkert mál að rannsaka að vild. Fræ sem fjúka um fyrir veðri og vindum ferðast trúlega jafnt einn kílómetra sem tíu, og þar sem þau lenda skjóta þau rótum. Þarna er að sjá bara vikur og bruna. Samt vinnur græni liturinn á:
Ég þekki ekki til hlítar hvort þetta er melgresi. Ef svo er hefur því líklega verið sáð í grenndinni. Á mörgum stöðum mátti sjá að jarðvegi hafði verið ekið ofan á hraunið, líklega til að binda það. Á nokkrum stöðum hafði trúlega verið urðaður einhvers konar úrgangur og sáð í á eftir. Mér fannst hann harður af sér, þessi grastoppur og hann var alls ekki sá eini á svæðinu....
Á þessum stað, þar sem ekkert var að sjá í fyrstu nema kolbrunnið hraun, var við nánari skoðun einn lítill grænn blettur efst til vinstri. Kannski nær hann að stækka, kannski fýkur hann burt og verður horfinn næst þegar mig rekur til Eyja. Ég lagði staðinn á minnið og er vís með að gá í næstu ferð:
Við héldum til baka inn á hraun og ókum slóða í átt að Eldfelli. Við fundum þennan kross í Júróferðinni vorið 2000 og þótti merkilegt. Þá stóð hann í gufumekki og rauk allsstaðar úr jörðinni í kring.
Nú hafði svæðið kólnað og skóbotnar soðnuðu ekki lengur á göngu upp Eldfell. Við hleyptum ferfætlingnum út og hann tók þegar strikið á brekkuna þar sem hún var bröttust. Þar með var tónninn gefinn og ég, sem hafði nýsigrað Helgafell í Eyrarsveit lagði á brattann í kjölfarið. Það andaði dálítið af norðaustri í hlíðunum, sem kom sér ákaflega vel því þrátt fyrir nýjustu sigra í fjallgöngum fór fljótlega að sjóða á katlinum. Loftkælingin var því vel þegin!
Ég veit það sést ekki á myndinni - allavega ekki vel, en Bassi er þarna spölkorn á undan mér. Hann er, þrátt fyrir að vera orðinn tæplega átta ára, algerlega þindarlaus hlaupari. Með öllum útúrdúrum á uppleiðinni giska ég á að hann hafi hlaupið svona ferfalda leiðina, eða þar um bil.
Það var slæðingur af fólki þarna uppi, og við sáum að það var frekar auðveld ganga frá flestum stöðum öðrum en þeim sem við höfðum valið - eða Bassi, öllu heldur. Við uppkomuna var hann settur í ól, enda ekki annað verjandi því hann leit þegar á fjallið sem sína eign og vildi merkja hvern stað nákvæmlega auk þess að gelta hástöfum á nærstadda.
Elín bað um eina "pósumynd" með Heimaklett, Miðklett og Ystaklett í baksýn og fékk hana:
....og svona var útsýnið yfir bæinn allt frá Hænu að Eiðinu. Alveg magnað, og einstök heppni að fá svona veður eftir þokusuddan kvöldið áður. Sjúkrabíllinn er svo eins og depill t.h. niðri við krossinn:
Svo fékk ég líka hálfgerða pósumynd í miðri litadýrðinni með Elliðaey sem stuðning við öxlina:
Svo lá leiðin niður. Sumir fóru auðvitað hraðar niður en aðrir (og þá á ég ekki við Bassa eða sjálfan mig) en uppskáru það eitt að stingast á hausinn í vikurinn. Allt slapp þó slysalaust og eftir stutt vökvunar- og vínarbrauðsstopp var haldið af stað að nýju og nú eftir vegi sem liggur ofan byggðar í vesturöxl Eldfells. Þar er þessi fallegi áningarstaður með upplýsingaskilti og einni af dælunum sem notaðar voru við hraunkælinguna frægu í gosinu árið 1973.
Þessi vegur greindist í tvennt við norðurhlið Helgafells. Við völdum eystri leiðina, austur og suður með Helgafelli. Austan vegar er minnismerki um Helliseyjarslysið og Guðlaugssundið: (ath. að undir "Myndaalbúm" hér í síðuhausnum má finna möppu með öllum birtum myndum og miklu fleiri. Þar má sjá neðanbirta mynd í fullri stærð og textinn á að vera þar vel læsilegur)
Frá minnismerkinu liggur vegslóði niður á grasi gróna bakka ofan við suðurjaðar nýja hraunsins. Þar neðanundir, skammt frá hraunjaðrinum tók Guðlaugur land eftir sundið og átti þá ófarna langa landleið til byggða. Ofan við landtökustaðinn er þessi stuðlabergsdrangur sem einnig er minnismerki um sama atburð en það vakti athygli okkar að dálítið ósamræmi var milli upplýsinga á minnismerkjunum tveimur.
Skammt frá stuðlabergssúlunni rákumst við á þennan litla grafreit. Þarna á þessum friðsæla stað var greinilegt að mörg gæludýr eyjamanna höfðu verið lögð til hinstu hvíldar. Á sumum krossunum var áletrun, öðrum engin.
Hún Elín Huld staldraði lengur við þennan en aðra og þegar hún sneri frá sýndist mér hún strjúka úr öðru auganu. Þarna undir lá eyjakisa, ólin með merki hafði verið fest á krossinn:
Ég er nokkuð viss um að hún EH hefur verið að hugsa um þennan höfðingja, sem stjórnaði heimasetrinu að Lyngbrekku um árabil. Hann var nefnilega aðal, hann var flottastur! Árin og yfirþyngdin fóru hins vegar illa með hann og hann var sendur inn á hinar eilífu músa- og fuglaveiðilendur vorið 2012, þá farinn að heilsu og sjónin að hverfa. Hann munaði ekkert um að leggja undir sig húsbóndastólinn þegar honum sýndist svo, enda var hann aðal, eins og ég sagði. Ég skoðaði líka krossinn með kisuólinni og skal alveg viðurkenna að ég held ég viti hvað hún Elín var að hugsa af því ég hugsaði það sjálfur. Ég stoppaði hins vegar styttra við hann og horfði svo lengi á eftir í allt aðra átt - upp í vindinn, til að geta kennt honum um........
Hér slít ég sundur Eyjapistilinn að sinni. Síðari hlutinn mun birtast sem sjálfstætt framhald. Myndirnar eru aðgengilegar, eins og hér ofar segir, undir "Myndaalbúm" í síðuhausnum.
...verða víst enn að bíða. Er rétt að leggja af stað vestur um land til Reykhóla. Þar er ætlunin að vera í nótt en á morgun á að aka áfram og út í Skálmarnesmúla. Gangi það að óskum gæti leiðin legið til baka um Klettsháls í Kollafjarðarbotn og þaðan Kollafjarðarheiði yfir í Djúp. Veðurspáin fyrir Ísafjörð er ekki góð um helgina svo líkllega verður snúið suður á við og ekið suður fyrir Hólmavík, í Kollafjörð á Ströndum og þaðan um Steinadal í Gilsfjörð. Út hann um Ólafsdal og síðan fulla ferð suður á traktorstorfæruna á Flúðum n.k. laugardag.
Ég gleymdi að nefna sundsprett í einni flottustu sundlaug í heimi, í Djúpadal!
Svo er eins víst að ég nenni ekki Kollafjarðarheiði og Steinadal, enda ók ég þá leið fyrir tveimur árum (2011) á svarta ferðadrekanum. Þá verður ekið aftur að Reykhólum og út á Reykjanesið að Staðarhöfn, jafnvel fyrir það og inn að eyðibýlinu Laugalandi.
Skálmarnesmúlinn og traktorstorfæran á Flúðum eru allavega naglfastir punktar í ferðaáætluninni.....
Áður en ég legg í að skrifa Vestmannaeyjatúrinn sem lofað var síðast þarf ég eiginlega að koma frá mér tveimur öðrum, örstuttum. Þeir eru samt eiginlega þrír, þessir stuttu túrar ef með er talin skírnin hennar Elvu Sofiu. Elva Sofia var nefnilega skírð í Skálholtskirkju laugardaginn 20. júlí sl, í endalausri veðurblíðu. Það var blásið til veislu í Miklaholti í Tungum, en báðir foreldrarnir tengjast þangað sterkum böndum. Mér var boðið að vera viðstaddur, og vegna þess að enginn var til að hafa vit fyrir mér gleymdi ég myndavélinni. Ég var þó með símann og beitti honum eins og hægt var. Þessi stutta frásögn er kannski ekki frétt í sjálfu sér, nema vegna þess að ég veit að einhverjir Ísfirðingar lesa, og hann Jón Þór Birgisson (Jónssonar útibússtjóra L.Í.) var ekki nema 16 ára þegar hann fluttist vestur, frá Selfossi. Hann lærði rafvirkjun í Pólnum og síðar skógfræði í Danmörku. Jón Þór kom til Íslands í júlíbyrjun ásamt konunni sinni, henni Katarinu og þremur börnum, Ágústi Erni, Evu Lilju og svo skottinu Elvu Sofiu. Nú er Íslandsdvölinni að ljúka og leiðin liggur til Danmerkur á ný. Ég má til að stinga hér inn mynd af þessarri flottu fjölskyldu:
Daginn eftir, sunnudaginn 21. var síðra veður í Tungunum en blíðan hafði færst til vesturs og lá yfir höfuðborgarsvæðinu og uppmeð. Því var tilvalið að snúa sér í þá áttina. Það eru allmörg ár síðan ég reyndi fyrst að heimsækja Hreppslaug í Andakíl í Borgarfirði, líklega komið á annan tug. Mig hefur hins vegar aldrei borið að garði á réttum tíma, annaðhvort hef ég verið of snemma að vori eða of seint að hausti. Hreppslaug hefur því ekki fengið sinn kross í sundlaugakladdann minn, sem telur nú hátt í áttatíu laugar víðsvegar um land. Nú small hins vegar allt saman og ég lagði af stað eftir hádegi við þriðja mann (heitir það ekki það þegar þrír eru í för?). Þegar upp í Andakíl var komið var veðrið á þann veg að við lágum í lauginni og pottunum hálfan þriðja tíma! Sennilega hefðum við soðnað þarna ef okkur hefði ekki verið borinn ís út á pottbarminn. Því miður hafði ég ekki vit á að mynda Hreppslaug en hún mun eiga sína facebook-síðu, hafi ég skilið rétt:
https://www.facebook.com/hreppslaug
Það var semsé talsvert liðið á daginn þegar við loksins yfirgáfum laugina, sólbökuð og sæl. Næsti viðkomustaður var Fossatún, þar var gengið um svæðið og skoðað. Sumir þurftu að storka örlögunum:
Auðvitað á maður aldrei að storka örlögunum. Þessháttar athæfi getur aldrei leitt neitt gott af sér og gat ekki endað nema á einn veg - í potti skessunnar í Fossatúni. Hún Elín var reyndar afar ósátt við þennan úrskurð og gerði ákafar athugasemdir við hann eins og sjá má:
Það fór svo að sættir náðust, Elín lofaði að haga sér betur á leiksvæðinu og skessan lofaði að hafa vatnið aðeins kaldara næst. Á endanum urðu allir glaðir:
Deginum lauk svo í plokkfiski hjá Olís í Borgarnesi.
S.l. laugardagsmorgun var þessi líka einmuna veðurblíða í borginni og nágrenni. Það var því tilvalið að hreyfa Stakkanesið aðeins, enda hefur það legið við bryggju mestalla þoku- og úrkomutíðina í sumar. Ég sigldi á þennan stað við Gufunes á dögunum, tók þá engar myndir en lofaði þeim síðar. Nú var komið að þessu "síðar" og ég myndaði á símann. Myndin er tekin við klettana fram af gömlu áburðarverksmiðjunni og sést í hana til vinstri.
Það var hálffallið út en dýpið við og á milli klakkanna var hvergi minna en tveir og hálfur metri - þ.e.a.s. þar sem ekki var sýnilegt haft á milli. Á nokkrum stöðum var vandalaust að leggja að klettunum, hefði maður viljað klifra upp á þá.
Hér að neðan sést út til Geldinganess og ofar til Akrafjalls:
Bryggjan í Gufunesi framundan:
..og auðvitað var heiðurshundurinn Edilon B. Breiðfjörð Thorsteinsson Budenhoff með í för, hægur og rólegur að vanda nema þegar hann mundi eftir súkkulaðikexinu í lúkarnum. Þá rauk öll rósemi út í veður og vind....
Augnabliki eftir að síðasta mynd var tekin hringdi myndavélin (síminn). Félagar í Keflavík voru í vandræðum og þurftu hjálp. Það var því ekki til setunnar boðið, Stakkanesinu stefnt til hafnar og stuttu seinna var hrossadráparinn svarti á fullri ferð suðureftir. Þar lauk svo deginum.
