Dalir og heiðar - þriðji hluti.

25.09.2014 08:33

Blautir dagar.

Er í Hólminum og það rignir. Hreinlega rignir og rignir.....og blæs!

S.s. Stakkanes er komið á flot, var reyndar sjósett í gærmorgun, miðvikudag, á morgunflóði klukkan sjö - þ.e. morgunflóðið var kl. sjö en ég fór frá Reykjavík rétt fyrir hálfsjö og það var því talsvert farið að falla út þegar ég kom uppeftir. Ég hafði ekki látið vita af mér né boðað komu og það var enginn tími til slíks. Það eitt gilti að vera handfljótur og láta veðrið ekki trufla sig. Það var raunar hvorki sérlega blautt né sérlega hvasst þennan klukkutíma sem tók mig að gera allt klárt og sjósetja og þar sem frekar hátt stóð á sjó var Landeyjarsundið enn fært litlum báti. Ég þurfti því ekki að sigla út fyrir Landey eins og ég hafði hálft í hvoru búist við, þar var leiðinda sjógangur og gott að sleppa við það. Báturinn var svo bundinn við bryggju úti í höfn og ég plampaði á gúmmístígvélunum alla leið inní Skipavík til að ganga frá bátavagninum og sækja bílinn.

Það var dálítið athyglisvert að menn ýmist óku eða gengu hreinlega í kringum mann til að fylgjast sem nákvæmast með öllum aðgerðum en enginn þeirra yrti á mig. Sami maðurinn fylgdist nákvæmlega með í Skipavík, undirbúningnum, sjósetningunni, færði sig svo út á Reitaveginn til að fylgjast með siglingunni um sundið, á höfnina til að fylgjast með bindingum og frágangi og lagði bílnum þvert fyrir ofan landganginn til að fylgjast sem nákvæmast með göngulaginu mínu þegar ég gekk upp af bryggjunni. Hann fylgdi mér síðan í humátt inn að Skipavík og var fyrsti maður sem ég sá þegar ég kom þangað eftir tuttugu mínútna göngu á gúmmístígvélum. Ég á greinilega leynivin - sem er þó ekkert um að bjóða mönnum í stígvélum bílfar í rigningu..........

Eftir þessa dagskrá tóku við hefðbundin atriði - kaffi hjá Gulla og Löllu, heiti potturinn í rúma tvo tíma, innflutningur á Borgabrautina, matarinnkaup í Bónus, ofl.

Eitt má ég þó nefna. Meðan ég þambaði kaffi hjá Gulla hringdi fjölskyldumeðlimur og bað um aðstoð. Hann var (og er) skipverji á báti sem staddur er hér í Hólminum í sérverkefnum og átti erindi inn fyrir Suðureyjar (Hvammsfjarðareyjar) Leiðin er ákaflega vandrötuð en Gunnlaugur er þrautkunnugur og var kallaður niður í bát til að sýna mönnum það sem helst bæri að varast innan um hólma, sker og harða strauma. Það var hátt niður í bátinn því talsvert var fallið út og mér leist ekki á blikuna þegar Gulli, á áttugasta og áttunda aldursári hóf að klifra niður lóðréttan bryggjustigann. Hann leysti það þó sá gamli, tók sér stöðu við tölvuskjáina í brúnni og benti með fingri á þær leiðir sem hann taldi vænlegastar. Klifraði svo stigann upp á bryggjuna eins og tvítugur. Það var ekki fyrr en heim var komið sem ég sá á honum þreytu............viljinn var langt umfram líkamsburðina og þegar eitthvað kemur upp sem snertir veiðar eða siglingar þá logar áhuginn svo að allt annað gleymist.

Eitt vil ég benda á: Í tenglaröndina hér til hægri hef ég sett nýjan tengil á Færeyjaferðina í sumar. Pistlarnir voru skrifaðir í bland við annað efni og því dálítið ruglingslegt að finna þá aftur í réttri röð ef einhver vill lesa betur. Þessvegna raðaði ég pistlunum upp í rétta röð undir nafninu "Færeyjar 2014" Þetta hyggst ég gera framvegis þegar langir ferðapistlar birtast í tveimur eða fleiri hlutum........

Ég er semsagt hér í Stykkishólmi, einn - allavega ennþá - en umvafinn góðu fólki. Það er kominn fimmtudagur, blautt og hvasst og ekki sjóveður fyrir Stakkanesið - þótt það sé stórskip! Það liggur því beinast við að ljúka skrifum á þriðja hluta "Dala og heiða" og það ætla ég að gera í dag.........

Skrifað af Gunnar Th.

17.09.2014 09:41

Dalir og heiðar - annar hluti af þremur.

Fyrsta hluta lauk þegar beygt var af þjóðvegi eitt rétt við Bólstaðarhlíð og lagt á Svartárdalinn. Eins og fram kom var áliðið dags en veðrið ágætt þó kannski væri ekki alveg jafn bjart og hlýtt vestan Vatnsskarðs og austan þess. Vegurinn fram Svartárdal liggur austan Svartár og flest býli standa eða stóðu austan árinnar, sitthvoru megin vegar. Svartá er brúuð á tveimur stöðum til þeirra bæja sem standa vestan ár.

Fyrsta myndin mun vera tekin á þeim slóðum sem eyðibýlið Fjósar stóð fyrrum, en uppi í hæðunum þar ofan við og austan til í dalnum er dálítil skógrækt sem setur mikinn svip á umhverfið.

( Ath. Ekki ber öllum sögnum saman um nafn bæjarins, hvort það var Fjós eða Fjósar. Sé það fyrra rétt hefur það verið í fleirtölu því þágufallsmyndin virðist yfirleitt vera "Fjósum" - Ég held mig við nafnið á Herforingjaráðskortunum)

Fljótlega eftir að komið er inn í Svartárdal er ekið hjá eyðibýlinu Bröttuhlíð. Þetta er mjög sérstakt hús, sambland torf- og timburhúss en orðið verulega illa farið. Á netrápi rakst ég á umsókn til byggingafulltrúa svæðisins um niðurrif þessa húss, ekki fylgir niðurstaða en hver sem hún hefur orðið stendur húsið enn. Í nýlega útkominni ritröð um "Eyðibýli á Íslandi" (sem raunar er enn að koma út) er fjallað um Bröttuhlíð. ( Eyðibýli á Íslandi, Rannsókn á eyðibýlum og yfirgefnum húsum í Skagafjarðarsýslu, Austur-Húnavatnssýslu og Vestur-Húnavatnssýslu sumarið 2013, bls. 114). Þar kemur fram að húsið sé byggt á árunum 1904-5 og búið hafi verið í því til 1978. Ennfremur kemur þar fram að tillaga hafi verið gerð um friðun hússins en ekki er að sjá að af hafi orðið. Sjá nánar HÉR

Spölkorn innan við Bröttuhlíð standa Eiríksstaðir. Þar hefur verið byggt nýrra íbúðarhús en það gamla stendur enn og hefur ratað í eyðibýlaritið áðurnefnda. Þetta rit er mikil biblía og á þessu ferðalagi fram Svartárdal er gott að styðjast við það þar sem við á. Fram kemur m.a. að nýrra íbúðarhúsið á Eiríksstöðum sé byggt 1976:

.....en það eldra 1938. Það er varla búið stórbúi á Eiríksstöðum en búið þó:

Handan árinnar, að vestanverðu stóðu áður tveir bæir, Torfustaðir og Barkarstaðir. Nú standa aðeins Barkarstaðir og heim að sjá var vel búið og snyrtilegt. Torfustaðir voru dálítið norðar og í eyðibýlabókinni er birt mynd af íbúðarhúsi þar, einlyftu, gulmáluðu steinhúsi. Af því stóðu aðeins útveggir þegar myndin var tekin. Síðast var búið á Torfustöðum 1983 og frá þeim tíma hefur þakið hreinlega hrunið niður og annað tréverk eyðilagst í kjölfarið. Þegar við fórum þarna um í sumar var greinilega búið að rífa útveggina því nú stóð ekkert nema reisuleg útihús. Tún voru nýslegin og líklega nytjuð frá Barkarstöðum:

Samkvæmt öllu munu þetta vera útihús Torfustaða. Eyðibýlabókin nefnir einnig að býlið hafi áður heitið Torfastaðir og þannig er það merkt á Íslandskortinu mínu. Ég beygi mig hins vegar fyrir visku háskólafólksins sem vann ritið.

Hér að neðan er horft heim að Barkarstöðum en þangað liggur önnur þeirra tveggja brúa sem nefndar voru í upphafi og er vegleg. Sú þjónaði þá einnig Torfustöðum:

Þá er komið heim að Bergstöðum. Býli með því nafni eru fleiri en eitt og fleiri en tvö á landinu en ýmist skrifuð með einu essi eða tveimur. Þessir Bergstaðir hafa sína sérstöðu, bæði eru þeir kirkjujörð og státa af þessum stórkostlega gamla bæ sem sést uppi í hlíðinni ofan kirkjunnar.

Kirkjan var lokuð og læst og við vildum ekki ónáða fólk heima á bæ til að fá lánaðan lykil. Því létum við nægja að skoða hana að utan og svo umhverfið. Kirkjan er friðuð vegna aldurs, var greinilega nýviðgerð og má sjá nánari upplýsingar um hana HÉR.

Eins og lesa má yfir dyrunum er kirkjan reist árið 1883. Til er sögubrot um tilurð hennar og er athyglisvert: Húsið mun upphaflega hafa verið flutt inn tilhöggvið erlendis frá sem pakkhús og átti að standa á Sauðárkróki. Ekki varð af byggingu og bændur í sókninni fengu efnið í kirkjubyggingu. Turninn var byggður síðar. (Íslandshandbókin I, bls.341)

Ég á það til, þegar ég kemst ekki inn í kirkjur sem mig langar að skoða, að skella myndavélarlinsunni beint á glugga og mynda inn. Allajafna er undir hælinn lagt hvernig slíkar myndatökur heppnast en hér við Bergstaðakirkju virtust þær lukkast vonum framar:

Svo var það gamli bærinn. Að sjálfsögðu á hann sinn stað í ritinu "Eyðibýli á Íslandi" og þar er gerð á honum fræðileg úttekt sem ég endurbirti ekki en bendi á. Húsið er að mestu leyti úr timbri en með tyrfðu þaki. Það er greinilega byggt sem framhús eldri torfbæjar sem stendur samanfallinn hlíðarmegin við það. Húsið hefur greinilega staðið opið fyrir veðri, vindum og sauðfé árum eða áratugum saman og innandyra má vel merkja að gimbu hefur líkað skjólið. Að lokinni kirkjuskoðuninni röltum við með myndavélina uppeftir.

Framan við bæinn er dálítil grjóthleðsla sem ber uppi járnkross. Í hleðslunni er steinn með áletruninni "Bergstaðakirkjugarður 14. öld 1882" og má vel vera að eldri kirkjugarður hafi staðið þarna framan við bæinn. Núverandi garður er umhverfis kirkjuna en ekki er getið um annað en að eldri kirkja (sem var torfkirkja) hafi staðið á sama stað og núverandi.

(Ath. Ég skrifa Bergstaði með einu essi vegna þess að ég styðst við áletrunina á steininum ásamt Herforingjaráðskortinu. Á nýlega, bláa vegskiltinu niðri við kirkjuna er nafnið ritað með tveimur essum og ég giska á að það hafi ekki með neina sagnfræðilega tilvísun að gera heldur sé hreinlega vegna hroðvirkni)

Bassi fékk að hlaupa laus eins og yfirleitt þegar kindur eru hvergi sýnilegar en lyktin af þeim var sterk og hann var hálfruglaður þarna inni í gamla bænum:

Hér sést inn bæjargöngin, eða forstofuna eins og eflaust hefur þótt viðeigandi heiti í timburhúsi. Eins og sjá má er gólfábreiðan í þykkara lagi og það er farið að koma niður á lofthæðinni:

Hér er horft inn í hjarta hússins, líklega hefur þetta verið eldhúsið. Til vinstri liggur stigi upp á loftið:

Viðirnir sem notaðir hafa verið í milliveggi þarna uppi hafa trúlega ekki verið keyptir nýir í BYKO heldur endurnýttir úr eldri byggingum.

Þegar horft var á húsið svona ofan frá virtist syðri hluti þess (vinstra megin) vera úr takti við hitt og sýndist helst vera frá öðrum tíma. Eyðibýlabókin, sem ég tók ekki með í ferðalagið - því miður - en las heimkominn, er sama sinnis og telur þetta viðbyggingu.

Svona var sjónarhornið þegar staðið var á rústum gamla torfbæjarins bakvið og horft ofan í forstofuna (eða bæjargöngin, eftir því sem við á):

Einu sinni sá ég bíómynd sem hét "Attack of the 50 ft. woman" og skartaði Daryl Hannah í aðalhlutverki. Þetta var afspyrnuléleg mynd og líklega flestir búnir að gleyma henni en hún kom þó í hugann þegar Elín Huld stillti sér upp til myndatöku í gamla eldhúsinu á Bergstöðum. EH verður seint talin hávaxin en virkar hreint risavaxin þar sem hún stendur á þykkri "gólfábreiðu" úr sauðfjárafurðum og styður höndum á loftið:

Þegar út var komið tókum við eftir því að járnkrossinn á steinvörðunni var áletraður á bakhliðinni (sem kannski var þá framhliðin). Á honum stendur: "Hildur húsfrú Eiríksdóttir. Fæddist 18 sept. 1808. Dó 6. apr. 1879. Giptist tvisvar og eignaðist 10 börn"

Nánar HÉR.

Næsti bær innan við Bergstaði er Leifsstaðir. Þar er búi brugðið og enga hreyfingu að sjá lengur. Hús eru þó þokkaleg og virðast í einhverri notkun og hirðu:

Innan við Leifsstaði er stórbýlið Steiná handan ár til hægri og fyrir miðri mynd sést eyðibýlið Hóll. Íbúðarhúsið í grænum bletti ofan gils en útihúsin niðri við Svartá:

Á leið að Steiná og Hóli ókum við fram hjá lítilli tjörn ofan vegar. Yfir hana voru strengdar grannar línur og á vatnsyfirborðinu mátti sjá fjölda smáhringja - tjörnin var full af seiðum sem líklega var verið að ala til sleppingar í Svartá og línurnar þá til að verja ungviðið gegn fugli.

Hér að neðan er horft heim að stórbýlinu Steiná og á þeirri efri er í forgrunni síðari brúin sem í upphafi var nefnd. Við myndjaðar vinstra megin sér til húsa að Hóli:

Heima á Steiná var kúarektor á leið upp heimtröðina með hjörð sína:

Séð heim að Hóli. Fari ég rétt með munu fjölskyldur á Hóli og Steiná hafa verið nátengdar enda stutt milli bæja og vel búið beggja megin:

Við Hól beygir Svartárdalur krappt til austurs en síðan fljótlega aftur til suðausturs og liggur þá líkt og áður. Upp af Hóli gengur hins vegar þröngur Hólsdalur og endar í mýrarmóum en fjallstungan sem skilur á milli heitir Öxi.

Innan við þessa bugðu á Svartárdal eru nokkur býli og er fyrst að nefna Skottastaði, eyðibýli þar sem lítt sér lengur til húsa. Rétt þar framan við sem dalurinn hefur náð fyrri stefnu til suðausturs er býlið Hvammur, einnig í eyði að sjá en vel hýst. Þegar við EH ókum þarna hjá varð mér hugsað til allra þeirra rúmmetra í húsbyggingum sem liggja lítt eða ekki notaðir utan alfaraleiða en teldust tugmilljóna virði nær þéttbýli. Það væri ekki amalegt að eiga aðgang að svona höll einhversstaðar nærri borginni:

Hér að neðan er horft frá veginum ofan og innan við Hvamm, niður að innri bugðunni á Svartárdal en undir hvarfinu fjær ( fyrir miðri mynd) stendur býlið Steiná og sést því ekki. Í forgrunni myndarinnar er grjóturð sem liggur neðan við litla dalræmu er gengur þvert austur úr dalnum og nefnist Hvammsdalur. Það er til tenging við þessa grjóturð, nefnilega HÉR:

Næsta býli framan við Hvamm var Kúfustaðir og sé rétt með farið er þessi litla bogaskemma meðal þess sem eftir stendur af því býli. Íbúðarhús er ekki en hluti útihúsa og virðist í einhverri notkun. Ég ætla að tengja yfir á ágæta mynd frá Mats (MWL) sem tekin er fram Svartárdal og sér vel til útihúsa að Kúfustöðum, m.a. má sjá litlu bogaskemmuna fremst. Tengillinn er HÉR og innar á myndinni sér fram að býlinu Stafni.

Stafn er myndarbýli að sjá og ekki veit ég betur en þar sé enn búið ágætlega þrátt fyrir áföll eins og HÉR er lýst. Stafn er fremsti bær í Svartárdal og af því tilefni er tilvalið að setja inn skemmtilegan ferðatengil með ágætri lýsingu á landi og háttum.

Litlu innan við Stafn greinast leiðir. Eins og sjá má á skiltunum liggur héðan vegur um Kiðaskarð yfir að Mælifellsá í Skagafirði og sá vegur greinist svo víða, m.a. inn á Kjöl eins og ég nefndi í fyrsta hluta. Einnig liggur stuttur vegspotti fram að Stafnsrétt, en réttardagar að Stafnsrétt eru heimsfrægir um allt Ísland eins og kynnast má HÉR, HÉR og HÉR.

Þriðja greiningin liggur svo fram í Fossárdal því nú vorum við komin inn úr sjálfum Svartárdal og okkar leið lá fram Fossárdal að býlinu Fossum.

Af veginum fram að Fossum sést vel yfir Stafnsrétt. Nú var þar lítið um að vera, einn jeppi var á ferð þar í grenndinni og hafa menn líklega verið að huga að ástandi réttarinnar fyrir haustið.

Vegurinn fram Fossárdal var engin hraðbraut, skemmtilega bugðóttur og þröngur en sléttur og ágætur yfirferðar. Náttúrufegurðin var líka ósvikin.......

Ekki veit ég hvort búskapur er enn stundaður að Fossum allt árið en hitt er víst að allt er þarna í góðri hirðu og ekkert lát að sjá á mannvirkjum og tækjum. Ég má til að tengja eina sögu við Fossa. Svo má líka skoða HÉR.

Við Fossa liggur vegur upp úr Fossárdal inn á Eyvindarstaðaheiði. Þessi vegur togaði í okkur, veðrið var enn ágætt og ekki mjög áliðið dags, eða rétt um sjöleytið. Okkur fýsti ekki að aka niður Svartárdal aftur ef annað væri í boði og lögðum því á heiðina. Kortið okkar benti til að innarlega á leiðinni væri greining niður í Blöndudal, við vorum búin að skoða leiðina fyrir nokkru bæði á kortum og loftmyndum og því lá beint við að velja hana. Við lögðum á brattann (sem í raun var enginn bratti fyrir þann sem nýlega hefur ekið í Færeyjum....)

Þegar upp er komið þangað sem heitir Litliflói er ágætt útsýni inn yfir Fossárdal og litli hvíti depillinn í hlíðinni vinstra megin ofan árinnar eru leifar eyðibýlisins Kóngsgarðs.

Vegurinn um heiðarflákana reyndist nánast vera hraðbraut - svona ef tekið er mið af hálendisvegum almennt og ástandi þeirra í sumar. Hraðast gátum við ekið á 50 km. hraða og hefði einhversstaðar þótt gott - t.d. á Kjalvegi!

Það þyngdi jafnt og þétt í lofti og stöðugt varð rigningarlegra. Við ókum þó í þurru inn alla heiði allt þar til vegir greindust við vegskilti, annars vegar - til vinstri og suðurs - var vegtenging inn á Kjalveg og allt inn á sjálfa Eyvindarstaðaheiðina, en til norðurs var merkt leið niður í Blöndudal og sögð 15 km. Á kortaklippunni hér fyrir neðan má nokkuð sjá leiðina. Leið okkar frá Fossum í Fossárdal/Svartárdal er merkt er með rauðu og þegar myndin neðan við kortið er tekin erum við stödd nokkurn veginn í hringnum. Leiðin niður í Blöndudal er svo áfram merkt með rauðu meðan tengingin inn á Kjalveg er auðkennd með bláu:

Stöðugt dró úr birtunni til loftsins þó enn væri langt til myrkurs - enda 22. júlí. Það mátti samt segja að útlitið þarna uppi væri orðið hálf haustlegt, þegar við beygðum við vegamótin niður í Blöndudal og lögðum á veg sem greinilega var ekki mikið ekinn. Hann var í sjálfu sér ekki slæmur og vel greiðfær hvaða jepplingi sem var, en miðjan var gróin upp og gras var í köntum. Á myndinni að neðan er horft til suðvesturs, í átt að Kjalvegi norðanverðum:

Auðvitað komum við svo að einu klassísku "mæðiveikihliði" eins og það var kallað í minni sveit. Á hliðunum var yfirleitt lítið skilti með svörtum stöfum á hvítum fleti: "Sauðfjárveikivarnir - lokið hliðinu". Aðstoðarekillinn sá um að hleypa ferðadrekanum í gegn:

Eftir því sem neðar dró lækkaði og nálgaðist gráminn í loftinu og þegar kom niður á móts við miðja Rugludalsbungu var farið að þéttrigna. Engu spillti þó sú rigning fyrir okkur, við vorum hvorki úti að grilla né í berjamó heldur nutum þess sem gafst af útsýninu og öðru sem fyrir augu bar. Við ókum þennan hluta vegarins mun hægar, eða á 25-30 km. hraða enda var hann heldur síðri eins og áður sagði og maður "skottast" ekki beint á þriggja og hálfs tonns ferðabíl!

Framhjá Rugludalsbungu handan Blöndu, niður með þar sem heitir Steinárháls ( væntanlega kenndur við Steiná í Svartárdal) og eftir góða stund sá til bæjar handan ár. Það voru Eiðsstaðir, en svo þröngur er dalurinn að enn sáum við ekki til þeirra tveggja bæja sem við vissum að voru framar, Bollastaða sem voru vegmegin (austan Blöndu) og Eldjárnsstaða, vestan ár.:

Svo dró allt í einu úr rigningunni og gráa beltið sem hafði umlukið okkur undanfarinn hálftíma var að baki. Á svipuðum tíma ókum við út háa bakka og undir þeim leyndist bærinn að Bollastöðum. Við hann var veggreiningin, annars vegar heimtröðin og hins vegar sú slóð sem við vorum að ljúka:

Rétt neðan við Bollastaði mátti handan árinnar sjá til Eldjárnsstaða, fremsta bæjar sem enn stendur í Blöndudal, í u.þ.b. 230 m. hæð yfir sjó.

Við ókum í rólegheitum niður Blöndudal og skoðuðum sveitabæi sem á leið okkar voru, auk þess sem afar gaman var að skoða þau mannvirki Blönduvirkjunar sem við blasa úr dalnum en sjást eðlilega ekki annarsstaðar. Þegar við komum niður undir brúna sem okkar í milli heitir í daglegu tali "hvíta brúin" (og má ekki rugla saman við aðra hvíta brú sem svo er nefnd og er í innan/sunnanverðum Gilsfirði - sjá HÉR ) ákváðum við að fara ekki hefðbundna leið niður Langadal út til Blönduóss heldur aka um brúna og milli Stóradalsháls og Tungunessmúla yfir að kirkjustaðnum Svínavatni.

Þegar heim kom að Svínavatni og litið var um öxl mátti sjá hvar kólgan fylgdi okkur niðureftir. Blíðviðrið við Bollastaði hafði þá aðeins verið vegna þess að þótt okkar ferðahraði væri ekki mikill var hann þó aðeins meiri en rigningarinnar. Hún áði aldrei heldur nálgaðist jafnt og þétt ........

Að Svínavatni er rekin gistiþjónusta og var sýnilega talsvert af fólki á staðnum. Okkur vanhagaði svosem ekki um neitt - við vorum hins vegar orðin svöng enda klukkan orðin hálfníu og því komið talsvert fram yfir kvöldmatartíma. Við lögðum ferðadrekanum á bílastæði við kirkjugarðinn og undirbjuggum útiborðhald í blíðviðrinu. Það voru ekki margar gárurnar á Svínavatni þetta kvöldið:

Það er ekkert að marka það þó eðalhundurinn Edilon Bassi Breiðfjörð Eyjólfs- og Elínarson Thorsteinsson Budenhof Sandhaug Sóðalöpp sé svona sultarlegur. Hann hafði nóg að borða en er hins vegar sérfræðingur í sérstökum eymdarsvip ef hann heldur að einhver annar sé með eitthvað betra.....

Eftir mat og kaffi var ætlunin að skoða kirkjuna að Svínavatni en hún var harðlæst. Við urðum dálítið hissa enda ekki venjulegt um sveitakirkju sem stendur heima á bæjarhlaði. Kirkjan að Höskuldsstöðum hafði verið opin, einnig Flugumýrarkirkja. Kannski var Svínavatnskirkja læst af gefnu tilefni, ég veit það ekki og við vorum ekkert að trufla húsráðendur í önnum til að fala lykil heldur létum okkur duga að skoða það sem sást. Að venju reyndi ég að mynda inn um glugga en það gafst ekki vel:

EH tók útimyndina og að venju er hún betur heppnuð. Ef þessi mynd er borin saman við myndina í hlekknum hér ofar má ekki betur sjá en ytri klæðning hafi veið endurnýjuð frá Kirkjukortsmyndinni. Ég man ekki betur en ég hafi séð vinnupalla við kirkjuna fyrir tíu árum eða svo, og líklega er þetta ný klæðning:

Frá Svínavatni ókum við að Auðkúlu og þar var annað uppi á teningnum. Kirkjan var ólæst og í gestabók hennar hafði verið letruð þökk til umsjónarfólks fyrir að hafa kirkjuna opna. Auðkúlukirkja var endurbætt mikið fyrir nokkrum árum en betur má ef duga skal og gamlar timburkirkjur verða ekki eilífar við endurbyggingu - þær þurfa stöðugt viðhald eins og sjá má á spírunum í þakinu. Ég hef áður lýst skoðun minni á svona spírum (sjá Reyki í Steinsstaðabyggð) og geri það ekki frekar. Hitt er annað mál að þar sem þær eru á annað borð er sjálfsagt að halda þeim í lagi:

Sexstrendar kirkjur eru alltaf dálítið sérstakar að innan enda bekkjaröðun frábrugðin því hefðbundna. Allt var þéttara og þrengra án þess þó að vera til lýta því kirkjan er ekki bara afar sérstök heldur einstaklega falleg.

Frá Auðkúlu ókum við vestur sveitina, norður með Svínavatni, hjá Húnavöllum og út á þjóðveg eitt við Stóru- Giljá. Þegar við ókum meðfram Svínavatni var klukkan rétt um tíu að kvöldi og tilsýndar virtist stórbruni á Blönduósi:

Svo var slegið í amerísku hrossin og þeyst beina leið til Hvammstanga. Þar skyldi nóttinni eytt og þar skyldi morgundagurinn hefjast með ferð út Vatnsnes. Veðurspá komandi dags benti til þess að brátt brygði blíðviðrinu og því um að gera að nota tímann meðan veður gæfist.

Þegar ekið var frá hringveginum áleiðis út að Hvammstanga virtist enn brenna - en nú norður á Ströndum:

Það fór ágætlega um okkur á tjaldsvæðinu í Kirkjuhvammi ofan þorpsins á Hvammstanga. Talsvert var af gestum og eins og á öðrum tjaldsvæðum sem við höfðum skoðað í ferðinni var einnig talsvert um skemmdir af völdum þungra ferðatækja. Við hættum okkur ekki út á grasið frekar en fyrr en lögðum á malbikuðu plani ofan við gömlu kirkjuna. Þar var ágætt að vera.

Að morgni var besta veður, ágætlega bjart og allar rigningarspár virtust fjarstæðukenndar. Við lukum morgunverði og lögðum því næst upp að nýju og nú út með Vatnsnesi. Fyrsti viðkomustaður okkar var eyðijörðin Stapar. Þar fæddist Guðmundur Bergþórsson skáld, sem þekktur var á sinni tíð og síðan, m.a. fyrir rímnakveðskap. Sjá fróðleik um Guðmund HÉR, HÉR og HÉR. Fyrir nokkrum árum var Guðmundi reistur minnisvarði við þjóðveginn hjá Stöpum, sjá HÉR.

Myndin er tekin af klettunum ofan við bæinn að Stöpum, niður yfir bæjarhúsin. Ég vil fullyrða að Stapar séu eitt alfallegasta bæjarstæði á landinu og synd að sjá hvernig húsum hnignar:

Frá Stöpum héldum við áfram út nesið að Tjörn en beygðum þar af leið sem vegur greinist af þjóðveginum og liggur fram í tvo dali. Sá vestari er Þorgrímsstaðadalur og er samnefndur bær framarlega enn í byggð. Sá eystri er Katadalur, kannski helst eftirminnilegur vegna þess að á samnefndum bæ austan til í dalnum ólst upp og bjó Friðrik Sigurðsson sá er varð Natani Ketilssyni að bana á Illugastöðum. Að Katadal er ekki lengur búið hefðbundnu búi en vel búið engu að síður:

Andspænis Katadal að vestanverðu er - eða var - býlið Egilsstaðir. Nú sumardvalarstaður, og það er ekki laust við að manni finnist þeir sem yfir þessum tveimur býlum ráða, vera eins og kóngar í eigin ríki, einir í dalnum sínum þar sem fáir eiga leið um........

Kannski má segja þetta sama um Þorgrímsstaði. Þeir standa líkt og konungsríki innst í sínum eigin dal þar sem fáir eiga leið um nema þeir sem beinlínis eiga erindi og svo einn og einn forvitinn ferðalangur.

Þessi gamli Landróver stendur við túnfótinn líkt og hliðvörður konungs - eða kannski frekar skýli hliðvarðar? Skjól fyrir skólabörn að bíða eftri skólabíl? Skjól fyrir póstinn sem fer ekki lengra en að túngarðinum af því reglurnar mæla svo fyrir? Hver veit. Einhver setti hann þarna í einhverjum tilgangi. Allt hefur sinn tilgang, jafnvel gamall Landróver í einskismannslandi.........

Þorgrímsstaðir eru reyndar ekki eini bærinn í dalnum, fyrir miðjum dal er býlið Ásbjarnarstaðir og þeir áttu Landróvera. Að Ásbjarnarstöðum virtist annars búið stórbúi og höfðinglegt heim að sjá. Ég tók enga mynd þar en Mats Wibe Lund á nokkrar stórgóðar og þar með þessa HÉR. Á henni er horft út Þorgrímsstaðadal í átt að Tjörn og allt til Hindisvíkur. Enn er ótalið eyðibýlið Tunga við mynni Þorgrímsstaðadals en þar er búi löngu brugðið og hús hálffallin eða alveg.

Niður Þorgrímsstaðadal rennur Tunguá til sjávar rétt neðan við Tjörn og er þjóðvegurinn brúaður yfir hana. Niður Katadal rennur samnefnd á og tengist Tunguá. Vegurinn fram í dalina tvo er brúaður yfir Katadalsá þar sem áin rennur í fallegu gili niður að Tunguá og sameinast henni litlu neðar:

Við vorum ekki á leið fyrir Vatnsnes í þetta sinn heldur ókum til baka inn nesið og áðum stutta stund að býlinu Geitafelli, þar sem hluta bæjarhúsa hefur verið breytt í veitinga- og gististað en önnur eru nýbyggingar. Þarna er skemmtilegt um að litast, veitingahúsið bauð upp á fiskisúpu og svo margt var í mat að við ákváðum að okkar tími yrði síðar.....

Frá Geitafelli ókum við viðstöðulaust inn á Hvammstanga aftur, höfðum þar stutta viðdvöl en ókum því næst inn að Bjargi í Miðfirði. Þar litum við á minnismerki um dvöl Grettis Ásmundarsonar en ókum síðan út að Laugarbakka og gerðum talsverða leit að sundlauginni sem þar átti að vera skv. sundlaugalistanum góða. Frá þeirri leit og lyktum hennar segir í þriðja hluta......

Gott í bili.

----------------------------------------------------

Skrifað af Gunnar Th.

15.09.2014 08:41

Dalir og heiðar.

Einu sinni skrifaði ég pistil með yfirskriftinni: "Hálsar og skörð". Sá pistill snerist aðallega um Hrútafjarðarháls, "Lomberveginn", Siglufjarðarskarð og Haukadalsskarð. Mér finnst "Dalir og heiðar" geta átt ágætlega við þennan pistil, sem spannar nokkra dali og tvær - jafnvel þrjár - heiðar ef allt er talið.

Upp var runninn sunnudagur 20. júlí og þrjár vikur liðnar frá heimkomu úr Færeyjaferð. Þrjár vikur án ferðalags eru langur tími af stuttu sumri og auk annarra heimaverka hafði tíminn verið nýttur (í rysjóttu veðri þó) til að standsetja bátavagninn undir Stakkanesinu fyrir langferðina í Hólminn. Það var því ekki til setunnar boðið þegar veðurspáin gaf færi á ferðalagi. Drekinn var hlaðinn ferðafötum og búnaði, förinni heitið norður á við og lagt af stað um hádegi á sunnudegi, sem fyrr segir. Fyrsti viðkomustaður var að venju Borgarnes þar sem "lögáning" er í Geirabakaríi við brúarsporðinn. Kaffi, snúður og ástarpungar í poka - svo var verslað í forðabúrið í Bónusbúðinni við hliðina og að síðustu fékk Bassi að liðka sig örlítið á planinu.

Það var "krúsað" upp Borgarfjarðarsveitir, umferðin var á móti en lítil með og við ókum viðstöðulaust upp í Norðurárdal. Einn er sá staður sem oft hefur verið horft til og ákveðið að heimsækja en aldrei orðið úr. Nú var nægur tími, við beygðum af leið og ókum heim að kirkjustaðnum Hvammi í Norðurárdal.

Heima við bæ voru tvær konur, mæðgur og við gáfum okkur á tal við þær. Við fengum leyfi til að skoða kirkjuna og í ofanálag ágætar upplýsingar um hús og gripi, ásamt því helsta sem viðkom sókn og sveit.

Elín Huld sýnir venjulega útskornum kirkjugripum sérstakan áhuga og þessi skírnarfontur var ekki undanskilinn enda afar fallegur:

Meiri fróðleik og fleiri myndir af Hvammskirkju í Norðurárdal má nálgast HÉR.

Úti í kirkjugarði lágu þessir legsteinar. Ekki höfðum við upplýsingar um þá en þeir voru þéttletraðir.

Á steininum má lesa eftirfarandi: "Hjer er lagður dánumaðurinn Ari Jónsson fæddur 6 (?) Marti 1766, giftur 30 október 1789, 5 barna besti faðir, deiði (svo) 19. nóv 1818. Sálir rjettlátra eru í Guðs hendi og eingin pína nær til þeirra. Spek.3:1"

(tilvitnunin er úr Speki Salómons, 3:1)

Við kvöddum svo þessar ágætu mæðgur. þökkuðum fyrir okkur og héldum áfram norður heiðar. Á Holtavörðuheiðinni mætti okkur alger andstæða þess heiða himins sem á myndunum sést, lágþoka sem fylgdi okkur alla leið niður undir sjávarmál við Staðarskála og lá síðan í loftnetinu að Víðigerði þar sem áð var góða stund. Einn angi fjölskyldunnar var á ferð norður í landi um sama leyti, og á hlaðinu við Víðigerði sköruðust leiðir svo úr varð fundur. Upplýsingarnar sem við fengum gáfu til kynna áframhaldandi þoku norðurúr svo við ákváðum að fresta fyrsta áfangastað ferðarinnar en aka þess í stað beint út á Skagaströnd og nátta þar. Það var reyndar ekki nema rétt síðdegi en við álitum að dagurinn myndi ekki nýtast frekar til skoðunar þar sem þokunni myndi varla létta fyrr en með næsta morgni.

Ferðaáætlunin hljóðaði uppá Laxárdal þann sem liggur austar en samsíða Langadal. Laxárdalur var snemma á síðustu öld með þéttbýlli dölum og býli þar skiptu tugum þegar mest var. Þar fór svo eins og víðar, að breyttir búskaparhættir til sveita og bættir atvinnuhættir við ströndina drógu fólk úr dalnum sem smám saman lagðist í eyði, að frátöldum örfáum bæjum.

Það má kalla Langadal rangnefndan ef dalirnir tveir eru bornir saman. Laxárdalur byrjar mun norðar en má vel kalla að nái allt suður undir Bólstaðarhlíð ef frá er talið smá haft við býlið Gautsdal. Þannig er Laxárdalur allmiklu lengri þegar allt er talið. Okkar ætlun var að aka inn dalinn norðanfrá og eins langt til suðurs og mögulegt væri með góðu móti, en snúa svo við og aka suður Langadal að Auðólfsstöðum og þar um Auðólfsstaðaskarð yfir að býlinu Gautsdal, sem - þrátt fyrir nafnið - hlýtur að teljast til Laxárdalsbæja. Væri mögulegt að aka frá Gautsdal og norðureftir ætluðum við að gera það.

Það var þoka á Blönduósi og það var þoka út Refasveit. Út að líta til Skagastrandar var einnig þoka og það var því beinlínis stórfurðulegt að aka inn í skafheiðan blett rétt við eyðibýlið Neðri-Lækjardal þar sem leið liggur af þjóðveginum og fram í Laxárdal. Við Elín Huld gátum ekki litið á þetta undur öðruvísi en sem beina ábendingu til okkar um að nýta tímann og skoða Laxárdalinn meða færi gæfist. Við beygðum því af vegi og lögðum af stað fram í þessa forðum miklu sveit. Sitthvoru megin vegar voru býlin Neðrimýrar, Efrimýrar og Sturluhóll. Þegar framhjá þeim var komið tók við brú á Laxá og býlið Skrapatunga undir Tunguhnjúki. Ekki var að sjá þar búskap en staðurinn virtist snyrtilegur sumardvalarstaður:

Við Skrapatungu kvíslaðist vegurinn, til vinstri lá hann niður að alkunnri Skrapatungurétt á Laxárbakka, til hægri lá leiðin inn dalinn. Næsti bær á leið okkar var Balaskarð. Ekki virtist það í ábúð frekar en Skrapatunga, þrátt fyrir reisulegan húsakost:

Það sama var uppi á teningnum að Mánaskál, snyrtilegur sumardvalarstaður en eiginlegur búskapur löngu úr sögunni. Nokkur tómstundahross voru í gerði:

Áfram héldum við inn dalinn og urðum meira en lítið hissa þegar við mættum jeppa með hestakerru í eftirdragi. Ekki áttum við von á fólki á ferli í þessu einskismannslandi, þótt við hefðum að vísu séð til mannaferða við Mánaskál og nærliggjandi sumarbústað. Á myndinni að neðan er horft til suðurs og eins og sjá má er vegurinn enn ágætur:

Það er víða fallegt í Laxárdal og þessi hvammur var ekki undantekning. Litlu nær og í hæðunum til hægri utan myndar mun hafa staðið býlið Úlfagil. Þar mátti marka greinilegar tóftir.

Litlu innar var býlið Núpur og mun vera það sem sjá má í hausmynd síðunnar sem áður var til vísað um Laxárdal, sjá aftur HÉR

Enn innar og á vegarenda samkvæmt okkar korti var býlið Illugastaðir. Ekki var sýnileg heimtröð að býlinu en þó virtist vera unnið þar að einhverjum endurbótum við sumarbústað. Svo áttuðum við okkur á að heimtröðin var svo gróin að hún var í raun aðeins grunn hjólför í háu grasi og einu sýnilegu ummerkin voru vegstubbur við Laxá og myndarleg brú yfir hana:

Vegurinn náði lengra en kortið sýndi enda voru skammt innan við Illugastaði bæir sem lengi var búið á þó ekki standi þar byggingar lengur. Við ókum stuttan spöl inneftir en vegurinn var þar orðinn svo slæmur yfirferðar að hraðar yrði farið á fæti en akandi. Þá var mál að snúa....

Í bakaleiðinni var þessi mynd tekin af býlinu Núpi og má vel bera saman við þá í hlekknum. Sú mynd hlýtur að vera nokkru eldri því eins og sjá má stendur nú aðeins hluti steyptu húsanna. Íbúðarhúsið er fallið og fjárhúsin, eftir standa hlaðan og bakhús hennar. Litli kofinn neðar í túninu er sýnilegur á báðum myndum:

Það var fljótekið til baka og von bráðar vorum við að nýju við Skrapatungu. Nú fórum við "hinn" veginn og ókum hjá réttinni að Laxá og yfir hana á vaði sem var allmiklu dýpra en hægt er að sjá á myndinni. Ferðadrekinn skriplaði á sleipu grjóti og sem snöggvast hélt ég að ég þyrfti að bleyta föt við að klöngrast út og setja í driflokur. Ekki fór þó svo og við verðlaunuðum okkur með stuttri áningu ofan árbakkans.

Að áningu lokinni var ekið rakleitt út á Skagaströnd og sest að í ágætum bás á ágætu tjaldsvæði......Um leið og Laxárdalnum sleppti tók þokan völdin að nýju og kvöldið var hálf hráslagalegt - eiginlega of kuldalegt fyrir bæjarrölt, ekki síst þegar við bættist þéttur rigningarúði. Það er ekki orðum aukið að almættið hafi rétt okkur þessa Laxárdalsstund að gjöf - svo sérstakt var að fá þennan eina stað þokulausan á stóru svæði sem annars var umlukið þykku, gráu teppi svo hvorki sá til vega né fjalla.

--------------------------------------------------------------------

Svo rann upp nýr dagur og mun bjartara veður. Þessi dagur lofaði sannarlega góðu og við skelltum okkur í sundlaugina á Skagströnd - eina af þeim sem enn höfðu ekki fengið sitt merki á sundlaugalistann margumtalaða. Þar með var úr bætt og eftir sund fengum við okkur göngutúr um hafnarsvæðið. Það gerði Edilon Bassi líka og nýtti tímann til að velta sér upp úr dragúldnum fiskúrgangi. Lyktin var algerlega ólýsanleg enda skammaðist hann sín niður í loppur! Ekki var um annað að ræða en að baða hann með bryggjuslöngu úr vellyktandi dömusjampói og miðað við allt hans fas var ekki annað að sjá en honum þætti sú lykt ekki skárri en ýldulyktin. Við deildum ekki þeirri skoðun og við hlutum að ráða........

Við lögðumst í könnunarleiðangur um staðinn og þessi laglega vík er norðan Spákonufellshöfða við býlin Ásholt og Sólvang:

Tíminn flaug áfram og við lögðum land undir hjól að nýju. Trú þeirri stefnu sem mörkuð var í upphafi ferðar, hófst með heimsókninni að Hvammi í Norðurárdal og hljóðaði nokkurnveginn uppá að skoða sem flest af því sem við höfðum venjulega ekið framhjá, heimsóttum við kirkjuna að Höskuldsstöðum. Það eru fjöldamörg ár - ég má segja áratugir - síðan ég tók fyrst eftir þessarri reisulegu steinkirkju innarlega á Skagaströnd og þótti hún óvenjulega stór af sveitakirkju að vera. Margoft hef ég ætlað að skoða hana en aldrei orðið af - fyrr en nú:

Á skírnarfontinum fann Elín Huld það sem hún helst leitaði að: Fangamarkið S.Ó., merki Sveins Ólafssonar myndskera frá Lambavatni á Rauðasandi. Sveinn var móðurbróðir Elínar.

Frá Höskuldsstöðum héldum við inn á Blöndós, fengum okkur sjoppu - hádegismat og brynntum ferðadrekanum á dælustöð ÓB. Einnig litum við á tjaldsvæðið og það vakti athygli hversu illa rigningarnar höfðu leikið grasblettina. Allt var sundurskorið eftir þunga ferðavagna og svæðið var aðeins hársbreidd frá því að teljast eitt moldarflag. Verulega ljótt að sjá....

Næst var stefnan tekin inn Langadal að Auðólfsstöðum og yfir samnefnt skarð að býlinu Gautsdal. Þar bjó Jón Ragnar Haraldsson sem m.a. er vel kunnur úr bókinni " Íslendingar" sem þau Unnur Jökulsdóttir og Sigurgeir Sigurjónsson ljósmyndari unnu saman fyrir tíu árum eða svo. Ekki veit ég annað er Jón sé enn á lífi, kominn á tíræðisaldur, fæddur 11.janúar 1924. Það var hreyfing við bæinn og tún ýmist nýslegin eða sláttur stóð yfir:

Á myndinni að neðan er horft um Auðólfsstaðaskarð til vesturs yfir að Langadal:

....og hér er horft í hina áttina, frá bænum að Gautsdal til suðausturs inn Laxárdal í átt að Bólstaðarhlíð. Í forgrunni er haftið sem skiptir eiginlega Laxárdal í tvennt við Gautsdal, næst handan -sunnan - haftsins er eyðibýlið Mjóidalur, þar sem síðast bjó Sverrir Haraldsson, bróðir Jóns í Gautsdal. Árbók Ferðafélagsins um svæðið telur dalinn allan einn og hinn sama og við þá visku styðst ég.

Tíminn leið hratt og klukkan var orðin sex þegar við héldum til baka af Gautsdal niður á þjóðveg eitt um Langadal og beygðum til suðurs. Er leið á daginn hafði smáþyngt yfir og meðan við ókum inn að Bólstaðarhlíð gáðum við til veðurs. Svartárdalurinn, langþráð takmark, var á dagskrá en þangað inn að sjá var hreinlega myrkur - svo dimmt var þar í lofti. Ekki þótti okkur vænlegt að leggja af stað í skoðunarferð á ókannaðar slóðir í slíku skyggni svo við slógum í klárinn og með þokuna á miðri framrúðu þeystum við yfir Vatnsskarð að Varmahlíð og þaðan rakleitt út að Glaumbæ. Þar var auðvitað búið að loka öllum húsum þann daginn en við röltum nú samt einn hring kringum bæinn - við höfðum áður skoðað Glaumbæ að innan þótt langt væri síðan. Klukkan var rúmlega sjö þegar við renndum inn á tjaldsvæðið á Sauðárkróki. Þar var svipað uppi á teningnum og á Blönduósi. Tjaldsvæðið var afar illa farið eftir bleytutíðina og víða voru opin flög og hálf-fljótandi mold og leir. Samt höfðu ótrúlega margir troðið sér inn á grasið, til þess eins að marka förin enn dýpra. Kannski fannst einhverjum það skemmtileg tilhugsun að skilja eftir sig spor á staðnum - í orðsins fyllstu merkingu!

Við lögðum ferðadrekanum undir vegg sundlaugarinnar, þar sem aðeins var þurr möl og tókum út grillið. Eftir að hafa eldað hátíðarkvöldverð var mætt í kaffi í hjólhýsi hjá vinafólki sem bar að á norðurleið. Þegar nálgaðist háttatíma fengum við okkur kvöldgöngu í bæinn og það var farið að nálgast miðnætti þegar við snerum aftur til bíls. Ég stakk hönd í vasa eftir lyklinum til að opna bílinn en fann hann ekki. Leitaði betur en allt fór á sama veg. Ljótur grunur læddist að og ég kíkti á glugga. Í svissinum hékk lykillinn!

Á öllum okkar ferðum hefur EH haft aukalykil í handtöskunni sinni - þ.e. öllum fram að þessarri! Einhverra hluta vegna hafði lykilinn ekki verið tekinn með nú. Á síðasta metra fyrir brottför hafði það verið nefnt en ekki orðið af. Nú kom það okkur í koll!

Staðan var ekki flókin: Ég reyndi að hugsa skýrt. Við höfðum þrjá möguleika. Einn var sá að leita til lögreglunnar á staðnum og fá lánuð tól til að opna bílinn. Á sínum tíma opnuðum við Dúddi Guðmunds í Þór fjöldan allan af bílum vestur á Ísafirði með heimasmíðuðum búnaði sem reyndist stundum betur en lögreglunnar. Ég treysti mér til að opna bílinn sjálfur ef réttur búnaður fengist. Annar möguleiki var að hringja suður í soninn Arnar Þór og fá hann til að koma akandi norður á Krók með aukalyklana. Þriðji möguleikinn - og hann var ekki líklegur - var að leita til náunga sem fyrr um kvöldið hafði birst á tjaldsvæðinu með kerru fulla af Husky-hundum í eftirdragi. Hann ók líka fyrrum Econoline sjúkrabíl, að vísu eitthvað eldri en samt..........

Ég talaði við manninn, lýsti vandræðum okkar og þótt við báðir teldum ólíklegt að hægt væri að opna minn bíl með hans lyklum ákváðum við að prófa. Ég reyndi bílstjórahurðina en það var vonlaust eins og búast mátti við. Svo reyndi ég farþegahurðina og rétt þegar ég var að gefast upp datt lykillinn allt í einu yfir - í læsta stöðu. Ég þorði ekki að draga andann þegar ég sneri honum til baka án þess að hreyfa að öðru leyti og viti menn: hann datt í hina áttina og læsingin opnaðist!!

Við áttum bara orð til að þakka manninum fyrir lykillánið. Hann mun eflaust fá það betur launað síðar ef bænir eru heyrðar.......

Um nóttina rigndi enn meira og ekki skánaði tjaldsvæðið við það. Að morgni var hins vegar komið ágætisveður. Þokan var þó á sínum stað en ekki alveg jafn ágeng og kvöldið áður. Eftir heimsókn í Sauðárkróksbakarí (sem er klárlega eitt af bestu bakaríum í heimi) áttum við gott spjall við Ísfirðinginn Jón Bæringsson sem býr örstutt frá bakaríinu og stendur vakt ef hann sér kunnuglegt fólk eða bíl. Ég hef a.m.k. tvisvar fiskað Jón út á hlað með einkanúmerinu Í-140.

Þeir eru búnir að byggja nýja smábátaaðstöðu þarna á Króknum, prýðisgóða sýnist mér og að sjálfsögðu fékk Bassi að spretta úr spori í nálægri sandfjöru meðan litið var á trillurnar. Síðan var lagt upp að nýju. Við ókum til austurs yfir Héraðsvötn og þegar kom að greiningu vegar inn Blönduhlíð og út Viðvíkursveit völdum við sveitina og ókum úteftir. Ekki var þó ætlunin að fara langt heldur aðeins út undir Enni undir Viðvíkurfjalli. Á þeim slóðum var fyrrum vinnufélagi minn nýbúinn að kaupa myndarlegt hús og undirbjó nú flutning úr borg í sveit. Ég er nokkuð viss um að það munar talsverðu á útsýninu þarna og í Kleppsholtinu syðra......

Þokuröndin sem liggur þarna út með Reykjaströndinni náði annars hringinn og var því þykkri sem hún lá innar. Okkur láðist að snúa okkur hálfhring með myndavélina, hefðum við gert það hefði vel sést - ja, hversu lítið sást! Býlið Enni er þarna bak við okkur, uppi í ásnum og dálítið sunnar en til þess sást ekkert!

Kannski er það dálítið merkilegt að á öllum mínum (og okkar) þvælingi norður um land hef ég aldrei ekið Blönduhlíðina. Margoft ekið milli Varmahlíðar og Eyjafjarðar, sömuleiðis frá Króknum út Viðvíkursveit en aldrei stubbinn milli Narfastaða og Flugumýrar. Nú voru hins vegar "dagar hinna gleymdu staða" eins og fyrr var nefnt, nú skyldi flest skoðað sem áður hafði setið á hakanum. Stefnan var sett inn Blönduhlíð og vegna þess að umferðin var róleg var ekið á innanbæjarhraða allt inn að Flugumýri. Þar var áð og litast um. Engin sáum við merki um sýrukerið sem Gissur bjargaði sér í forðum í Flugumýrarbrennu en á skiltum voru ágætar upplýsingar um atburði sögualdar.

Flugumýrarkirkja er dálítið sérstök í útliti, mest þó fyrir turninn. Kirkjan er steinsteypt og veggirnir grófsléttaðir og hrjúfir. Fallegt guðshús utan og innan.

Eftir heimsókn að Flugumýri brunuðum við þvert yfir sveitina að Varmahlíð og skelltum okkur í sundlaugina. Þar lá enn ein af listanum góða, ég hef áður gert margar tilraunir til að fara í þessa laug en aldrei hitt á opnunartíma. Nú gekk allt upp og við lágum í bleyti tæpan klukkutíma. Að því loknu ókum við upp á tjaldsvæðið, sem stendur í skógi talsvert ofan við byggðina og lituðumst um. Þar var sama uppi á teningnum og á Blönduósi og Sauðárkróki - sundurskornar flatir, svöðusár og opin moldarflög. Svæðinu er skipt í misstóra bása og mörgum þeirra var hreinlega búið að loka með gulum borða. Þegar nær stöðugt rignir, líkt og raunin var í sumar, þola flatirnar ekki þung farartæki. Flest hjólhýsi og fellihýsi eru á níðsterkum en tiltölulega litlum og mjóum hjólum miðað við stærð og þessi hjól skerast auðveldlega niður í gljúpan og gegnblautan svörðinn. Sár sem þannig myndast þarf langan tíma til að jafna sig og endurtekinn ágangur getur gert svæðið ónothæft þar til næsta ár. Á Sauðárkróki stóð til að halda íþróttalandsmót að tveim vikum liðnum og ég sá ekki í hendi mér hvernig menn ætluðu að koma tjaldsvæðinu þar í stand fyrir þann tíma - enda tókst það ekki.

Tjaldsvæðið í Varmahlíð býður hins vegar upp á ágætar gönguleiðir á góðum stígum og þeir voru í þokkalegu standi:

Risatrampólínið til hægri gerði stormandi lukku eins og alltaf...

Næst lá leiðin inn frá Varmahlíð fram Skagafjarðarsveit. Við ókum hjá Álftagerði og hlustuðum en heyrðum engan söng. Mér skilst að kýr mjólki betur undir músík en þeir bræður þurfa eflaust einhvern tíma að hvíla raddböndin - og kannski eru þeir bara með fjárbú.

Spölkorn innan við Álftagerði eru vegamót og er vísað upp á Efribæjaleið. Hana völdum við og komum fljótlega að þessu litríka eyðibýli. Krithólsgerði mun það heita og þarna leyndist margur molinn.......Tvær kynslóðir af Moskvitsj og Skódi Oktavia frá þeim tíma sem Skódi var Skódi en ekki bara eitthvert helvítis Fólksvagenafbrigði eins og núna!

Sjáiði bara! Önnur ekta Oktavia og Moskvitsjinn aftur. Úr svona Oktavíu var vélin í fyrstu trillunni minni, hana setti ég í með eigin höndum ásamt gírkassa og öllu heila galleríinu. Nú vorum við sko ekki að skoða kirkjur heldur aðra helgidóma og allt öðruvísi.....

Hvað höfum við svo hér? Hvítan Randlover og svo gegnheilan Blöðrusel - Skódann sem illa upplýstar sálir hafa gegnum tíðina afbakað í "Blöðruskóda"! Ég segi ykkur satt: Það er ekkert til sem heitir Blöðruskódi. Bíllinn var kallaður Blöðruselur þegar hann kom nýr og ekki að ófyrirsynju því sköpulagið er engu líkt. Bæði Óskar Friðbjarnar í Hnífsdal og Pétur Bjarnason áttu svona Blöðruseli, og Óskar fleiri en einn. Höfum þetta á hreinu: Blöðruselur!

Sko! K - 689. Ekki dónalegur Landróver, með toppgrind og "uppfærðan" dráttarkrók að nútímasið, kúlutengi og rafmagnsdós. Ég mátti til að leggja myndavélina þétt á afturgluggann því þetta reyndist vera svona heimagerð ofur - íþróttatýpa (super sport), klæddur uppúr og niðurúr með gerfileðri og fínheitum!

Þetta býli var svo litlu innar á Efribæjarleið og ábúendur virtust í harðri samkeppni við safnið í Krithólsgerði. Hér kenndi ýmissa grasa en næstur þjóðveginum var þessi krambúleraði Rússajeppi. Allavega hefur andlitslyftingin ekki bætt hann....

Efribæjaleið tengist þjóðveginum fram Skagafjarðarsveitir rétt innan við bæinn Mælifellsá og á svipuðum slóðum liggur leið inn á Eyvindarstaðaheiði. Skammt frá vegamótunum stóð þessi reisulegi og þjóðlegi sumarbústaður:

Fyrst við vorum komin þarna inneftir langaði okkur að líta aðeins á Steinsstaðabyggð og Bakkaflöt. Að neðan er horft frá þjóðveginum til norðausturs að Steinsstaðaskóla og lengra til vinstri sést kirkjustaðurinn Reykir.

Býlið Fitjar, austan þjóðvegar og hluti tjaldsvæðisins í Steinsstaðabyggð í baksýn:

Ágæt aðstaða við tjaldsvæðið í Steinsstaðabyggð. Í þessu húsi eru m.a. herbergi til útleigu:

Svo er þarna sundlaug sem ekki hefur enn verið merkt við á listanum góða. Hún verður að bíða enn um sinn, við vorum nýkomin úr laug að Varmahlíð og það var látið duga að sinni. Það hefði nú samt verið ágætt að leggjast aðeins í bleyti því lofthitinn var farinn að nálgast 22 gráður!

Örstutt frá Steinsstaðaskóla er ferðaþjónustan að Bakkaflöt. Þar var að finna stóra setlaug ásamt tveimur heitum pottum. Aðstaðan er fyrst og fremst ætluð gistigestum en þó mun vera hægt að kaupa sér aðgang að henni einni og sér. Þeir seldu ís að Bakkaflöt og það var "lifesaver" eins og sagt er í útlandinu, að fá ís í steikjandi hitanum.

Þar sem kirkja er nálægt, þar erum við. Kirkjustaðurinn að Reykjum stendur eins og höfuðból sveitarinnar, hátt og er víðsýnt til allra átta. Við hlið kirkjunnar er myndarlegur torfbær sem ekki var ljóst hvað var nýttur - vera má að hann sé safnaðarheimili með meiru.

Allar kirkjur hafa sitt sérkenni en ég er aldrei almennilega sáttur við spírur eins og þær sem umlykja efsta turninn. Mér finnst alltaf eitthvað trúðslegt við þennan búnað. Þó eru kirkjur um allan heim skreyttar á viðlíka hátt. Húsið sjálft er snyrtilegt og vel við haldið en samræmið í byggingunni er eftirtektarvert. Kirkjan sjálf er frekar lítil og turninn virkar allt að því afkáralega stór. Það er samræmi milli kirkjunnar og efsta hluta turnsins en að öðru leyti er hann eins og fíll í postulínsbúð....finnst mér.

Skrautið við hurðarhúninn var kunnuglegt. Ég er ekki frá því að það sé nákvæmlega eins og forðum var heima að Urðarvegi 4 á Ísafirði. Það sneri þó líklega "omvent" eins og Danir segja:

Við höfðum ekki langa viðdvöl við Reykjakirkju. Útidyr íbúðarhússins stóðu opnar þegar okkur bar að garði en var snarlega lokað um leið og við gengum inn á bæjarhlaðið. Sá eða þeir sem þar voru inni vildu greinilega engin afskipti hafa af gestum og gekk það nokkuð á skjön við marga aðra, sem yfirleitt voru boðnir og búnir til að sýna okkur kirkjur og muni. Skemmst var að minnast mæðgnanna að Hvammi í Norðurárdal og hafi þær enn þökk fyrir.

Leiðin lá til baka niður að Varmahlíð og nú var ekki tafið heldur lagt umsvifalaust á Vatnsskarð til vesturs. Það var talsvert liðið á daginn en nú var bjart yfir Svartárdalnum og fallegt að horfa frá brúnunum ofan Bólstaðarhlíðar. Við beygðum til vinstri og tókum strikið inn dalinn......

Ath: Aðeins hluti tekinna mynda er birtur. Heildina má finna í merktri myndamöppu í síðuhausnum.

Endir fyrsta hluta.

................................................

Skrifað af Gunnar Th.

13.09.2014 08:17

Það er laugardagur.....

..........alveg ágætis veður og við Bassi erum farnir eitthvert norður í land.......

Skrifað af Gunnar Th.

07.09.2014 14:00

Heim frá Færeyjum - 12. og síðasti hluti ferðasögu

Ellefta hluta lauk í rigningarúða undir nótt á Raufarhöfn. Um nóttina rigndi líkt og hellt væri úr fötu, og svo kröftug var rigningin að undir morgun var ég sannfærður um að toppur ferðadrekans hlyti hreinlega að vera beyglaður eftir barninginn. Mínar áhyggjur hlutu þó að vega létt móti þeirra, sem voru í tjöldum kringum okkur - ég hefði ekki viljað vera í þeirra sporum.

Þegar morgnaði leyfðum við okkur að liggja dálítið lengur en vant var, vitandi að úti væri allt rennblautt þótt dregið hefði verulega úr sjálfri úrkomunni. Við heyrðum hark kringum okkur og greinilega voru einhverjir að pakka blautum ferðabúnaði. Smám saman birti í lofti (enda hafði spáin gengið á þann veg) og þegar við loks rákum út nef var farið að örla á sólargeislum. Grasið var þó rennblautt og Sulta, sem hafði kvöldið áður fengið að létta á sér í grenndinni með rautt snæri um hálsinn, harðneitaði nú að labba eitt einasta fet, þrátt fyrir að við reyndum að leiða henni fyrir sjónir hversu indælt það væri nú að létta á sér eftir nóttina. Rökræður við kött eru fyrirfram vonlausar eins og þeir vita sem reynt hafa.

Gúmmístígvélin okkar voru aftarlega í farangurslest drekans og erfitt að ná til þeirra innanfrá svo fyrstu gönguferðir dagsins - að og frá hreinlætisaðstöðunni - fór ég berfættur. Elín Huld bjó að grænu Crockskónum (þessum frá Vopnafirði) og var vel ferðafær í blautu grasi. Það birti annars ótrúlega hratt og sólargeislarnir voru fljótir að þurrka umhverfið. Um svipað leyti og við lukum okkar morgunverkum og ferðaundirbúningi birtust austurrísku grillfræðingarnir frá Þórshöfn með sinn tjaldvagn og slógu honum upp skammt frá okkur. Okkur þótti dagleiðin stutt enda höfðu þeir náttað á Þórshöfn og enn var stund til hádegis. Svo áttuðum við okkur á skýringunni - auðvitað hafði líka hellirignt á Þórshöfn um nóttina og þeir höfðu aðeins ekið út úr rigningunni til að þurrka vagninn á næsta vænlega stað. Trúlega var svo ætlun þeirra að aka kringum Raufarhöfn meðan vagninn þornaði enda nóg hægt að fara.

Okkur var hinsvegar ekkert að vanbúnaði svo við lögðum af stað frá tjaldsvæðinu og fyrsti ætlaði áfangastaður okkar var kaffi- og handverkshús í aflagðri bensínsjoppu. Þar var auglýstur opnunartími sem við höfðum miðað okkur við en þegar til átti að taka var enginn mættur og allt harðlæst. Það þótti okkur miður því auk þess að fá ekkert almennilegt kaffi tapaðist kannski gagnlegt og skemmtilegt spjall um staðinn sjálfan, mannlíf og menningu.

Ég hafði á orði undir lok ellefta hluta að mér hefði alltaf fundist Raufarhöfn einna fallegastur þeirra þriggja staða sem standa á og við Melrakkasléttuna. Þetta álit er einungis myndað af ljósmyndum því ég var jú að koma þarna í fyrsta sinn og það er talsvert öðruvísi að sjá hlutina með eigin augum en út um flugvélargluggann hans Mats Wibe Lund. Við þessa stuttu dvöl okkar og skoðun á bænum breyttist álitið svo sem ekkert. Þorp er ekki bara hús og því má ekki dæma Raufarhöfn af niðurníddum húsum og fölnandi mannlífi. Þeir hlutir eru sveiflukenndir og það eru ekki nema örfáir áratugir síðan Raufarhöfn var nafli alheimsins - eða a.m.k. þess hluta alheimsins sem snerist um síld. Þá gerðust þarna stórir hlutir og gerðust hratt. Þegar svo síldarlestin fór út af sporinu hvarf athafnalífið að stórum hluta og mannlífið með........

Tengdafaðir minn heitinn, Halldór Viðar Pétursson var víðförull maður enda bryti á millilandaskipum um árabil og síðar á olíuskipinu Stapafelli. Hann kom oft til Raufarhafnar á þeim árum sem mest var þar um að vera og það er merkilegt að jafn orðvar maður og HVP skyldi nota lýsingarorð náskyld þeim sem fram koma í vísunni alkunnu:

Þú ert rassgat Raufarhöfn
rotni, fúli drullupollur.
Andskotinn á engin nöfn
yfir mörg þín forarsöfn.

Þú er versta víti jöfn
viðmótið er kuldahrollur.
Farðu í rassgat Raufarhöfn
rotni, fúli drullupollur.

(þessi kveðskapur er fenginn að láni úr Vísnahorninu - visna.net - en vegna þess að kveðskapur þar er allajafna af tvíræðara taginu þori ég ekki að hlekkja beint á síðuna)

Tilurð vísunnar er útskýrð í Vísnahorninu á þessa leið:

"Erlingur Thoroddsen hótelstjóri vitnar til þess í viðtali að það eina sem margir viti um tilvist Raufarhafnar sé vísa sem Egill Jónasson, hagyrðingur frá Húsavík, orti um staðinn er hann dvaldi þar um tíma "í síldinni". Þegar ekið var um staði eins og Raufarhöfn með síld á vörubílspöllum fór ekki hjá því að eitthvað af farminum fór til spillis, lenti á götunni, og ef ringningu gerði varð aðkoman ekki glæsileg. Á þeim tíma var ennfremur talið að nóg væri af síld í hafinu og því engin þörf á að hirða allt það sem féll. Síldarverksmiðjan bætti svo um betur, þykkan verksmiðjureykinn lagði yfir þorpið með tilheyrandi "ilmi" sem sat kyrfilega í öllum fötum. Á þessum tíma var öllu vinnufæru fólki haldið að vinnu og enginn tími aflögu til að sinna útliti húsa með málingarpensli eða vera í garðvinnu. Þegar saltað var á plönum á Raufarhöfn voru um 3 þúsund manns á staðnum, eða liðlega sexföld íbúatala staðarins. En þessi umsvif öll voru ein helsta gjaldeyrisöflun þjóðarinniar og þegar best lét fóru um 10% af gjaldeyrisstekjum þjóðarinnar gegnum síldarplön og verksmiðjur á Raufarhöfn.

En Egill Jónasson hefur ekki verið sáttur við ástandið eða umhverfið því kveðskapur hans var "( ofanrituð vísa)

Ekki voru þó allir sáttir við kveðskapinn eins og hér kemur fram:

"Sigurði Árnasyni, sem ólst upp á Oddsstöðum á Sléttu og var útibússtjóri Kaufélags Norður Þingeyinga á Raufarhöfn um árabil, líkaði ekki"umsögn" Egils um staðinn þar sem hann hafði m.a. tekjur sínar og svaraði honum á eftirfarandi hátt:

Þótt Raufarhöfn skorti hinn andlega auð
og enginn sé fegurðarstaður.
Að lasta sitt eigið lifibrauð
er ljótt af þér, aðkomumaður."

...og Egill hefur svarað fyrir sig:

"Ég vinn fyrir matnum á mannlegan hátt
og mun reyna að greið´ann að fullu.
En get ekki lofað þann guðlega mátt
sem gerir allt löðrandi í drullu.

Hve grátlega skammt okkar skynsemi nær
á skilningi og nærgætni töluvert munar.
Ég vissi ekki að drullan þér væri svo kær
og verð því að biðja þig afsökunar."

Ég verð eiginlega, hvað sem allri tvíræðni líður, að setja tengingu yfir á þann hluta Vísnahornsins sem ofanskráð birtist. Öll vegferð manna um þennan vef er að öðru leyti á þeirra eigin ábyrgð! Tengingin er HÉR.

Það er við hæfi að kveðja Raufarhöfn og kveðskapinn hér að ofan með kirkjumynd:

.....og svo lá leiðin norður úr þorpinu. Við ætluðum að líta á Heimskautsgerðið sem enn er í byggingu en vegurinn var slæmur og við settum það á "Næsta ferð" listann.

Svo var það Melrakkasléttan sjálf - þessi "langþráði" landshluti sem alltaf hefur á öllum (okkar) þvælingi lent utan leiðar. Þegar sonurinn Arnar Þór ók ísbíl um landið fyrir einhverju síðan fór hann m.a. um Melrakkasléttu. Hann vissi af áhuga mínum á svæðinu og eitt sinn er hann hringdi heim til að láta vita af sér sagði hann: " Þú getur farið glaður í gröfina án þess að aka fyrir Sléttu" - og átti þá við að þar væri bókstaflega ekkert eftirminnilegt nema ónýtir vegir.

.....og nú var ég á leið fyrir Melrakkasléttu. Vissulega var landið flatt og sviplítið, öll býli í eyði þó einhver væru þokkalega útlítandi og nýtt sem sumarhús og vegurinn hundleiðinlegur malarvegur með tilheyrandi ryki og þvottabrettum. Samt var ég ekki sammála Arnari að öllu leyti. Ég er ekki viss um að ég fari fyrir Sléttu í hvert sinn sem ég á leið um norðausturlandið (sem varla verður oft þar sem þetta var í fyrsta skipti og ég nálgast grafarbakkann með hverju árinu sem líður....) en það var nauðsynlegt að vera búinn að fara þetta og geta þá tjáð sig um upplifunina.

Áður en ég sleppi Melrakkasléttu langar mig þó að nefna eitt: Eyðibýlið Skinnalón, sem mun vera eitt mest myndaða eyðibýli landsins ásamt Horni austan Hornafjarðar, virtist vera að taka breytingum því ekki varð betur séð en þar væri bíll heim við bæ og búnaður nokkur. Mér sýndist glampa á nýtt bárujárn á þaki annars hússins svo líklega er verið að taka þar í gegn. Guð láti gott á vita.......

Eftirfarandi texta fann ég svo á netinu eftir dálítið grufl: ( bein slóð er HÉR, etv. dálítið þung en biðarinnar virði)

"Hilmar Þór
3.8 2011 @ 19:41
Eftirfarandi fróðleik fékk ég frá ágætum lesanda síðunnar:
".....En aðalerindið í dag er að upplýsa þig um eyðibýlið á Melrakkasléttu en ég er ættaður úr Norður-Þingeyjarsýslu eins og þú ef til vill veist.
Mér fróðari menn segja mér að eyðibýlið sem þú birtir mynd af sé Skinnalón. Þaðan eru m.a. ættuð Vigdís Grímsdóttir rithöfundur, dr. Guðmundur Þorgeirsson fremsti hjartasérfræðingur þjóðarinnar og bróðir hans Gestur Þorgeirsson læknir, Hilmir Jóhannesson leikskáld og trúbadúr á Sauðárkróki en afar og ömmur þessa fólks var fætt í Skinnalóni auk margra annara.
Margt einstaklega velgefið fólk er ættað frá Skinnalóni. Veit ekki hver teiknaði húsin - því miður.Vona að þetta upplýsi hluta af því sem þú varst að leita eftir."
Annar sem hafði samband segir að Skinnalón hafi farið í eyði árið 1947 eða fyrir 64 árum."

Áfram hristumst við í rykmekki áleiðis vestur um Melrakkasléttu, framhjá Blikalóni og Sigurðarstöðum. Á hvorugu býlinu virtist föst ábúð lengur enda var búið að segja okkur áður að á Sléttu væri allt í eyði nema Núpskatla á vesturhorninu nærri Rauðanúp. Báðum fyrrnefndum býlum virtist þó haldið við enda hlunnindajarðir og eflaust nýttar semslíkar þótt föst búseta sé af.

Við fórum ekki niður að Núpskötlu og Rauðanúpi. Báðir staðir voru settir á "Næsta ferð" listann enda leið óðum á laugardaginn og okkur bar nauðsyn til að vera í Reykjavík á mánudagsmorgni. Við höfðum sett Ásbyrgi á oddinn ásamt öðrum stað sem enn er ónefndur. Þess vegna ókum við viðstöðulítið að Kópaskeri og áðum þar. Á leiðinni ókum við framhjá stórbýlinu Leirhöfn:

Einhverra hluta vegna voru engar myndir teknar á Kópaskeri en þar verður vonandi bætt úr í "Næstu ferð". Í þorpinu var nýbúið að opna verslun (okkur skildist að þar væri um enduropnun nýrra aðila að ræða) og þar var hægt að fá kaffi og meððí. Búðarhaldari var ákaflega hress maður sem upplýsti okkur fúslega um flest sem við spurðum um. Af því sól skein í heiði settumst við út á stétt þar sem stóðu borð og bekkir, og þar úti fengum við svo svör við enn fleiri spurningum frá manni sem var kallaður Gummi og virtist sjá um frystivélar fyrirtækis á staðnum. Hann var þaulkunnugur mönnum og málefnum og þá einnig harðduglegum Ísfirðingum sem fyrir allmörgum árum fluttust til Kópaskers vegna vinnu. Ekki voru þeir Ísfirðingar þó lengur á staðnum.

Kópasker kom verulega á óvart. Ég hef skoðað myndir þaðan og lesið einhverja stafkróka um staðinn og í mínum huga var þetta landslagslaus hundsrass þar sem ekkert var við að vera nema vinna og svefn - svona nokkurs konar minni útgáfa af Þórshöfn. Sjaldan hef ég haft jafn rangt fyrir mér! Við vorum á Kópaskeri í glaðasólskini og hægum vindi, svoleiðis veður er reyndar fallið til að fegra alla hluti en það þurfti ekki veður til að fegra Kópasker - það höfðu íbúarnir sjálfi séð um. Götur voru snyrtilegar, hús vel máluð og almennt í góðri hirðu, fólkið glaðlegt og umhverfið allt annað en mér hafði fundist af myndum. Við EH vorum sammála um að staðurinn byði af sér ágætan þokka (eins og stundum er sagt) og svaraði í fáu ef nokkru til þeirra hugmynda sem við áður höfðum haft.

Áfram héldum við frá Kópaskeri til suðurs og þetta glaðlega "fólk" veifaði til okkar frá nærliggjandi bæjum:

Örlitlu sunnar er kirkjustaðurinn Snartarstaðir, reisulegt býli með fallegri kirkju:

Á sömu slóðum er býlið Garður:

Svo vorum við allt í einu komin að brúnni yfir Jökulsá á Fjöllum þar sem hún rennur um Ferjuhraun rétt austan Ásbyrgis:

Við höfðum stutta viðdvöl í ferðamannaversluninni við Ásbyrgi. Ferðadrekinn okkar er enn ekki kominn með neinn kælibúnað, hvorki ísskáp né kælibox og þess vegna þurftum við að kaupa alla kælivöru eins stuttu fyrir notkun og mögulegt var. Ekki verður nú sagt að verslunin við Ásbyrgi sé nein Bónusbúð en þar var ágætt úrval og starfsfólkið var allt af vilja gert þegar okkur vantaði snærisbút í tjóður fyrir Sultu. Hún var sultuslök í körfunni sinni að vanda:

Það þarf ekki að skrifa margt um Ásbyrgi. Flestir hafa komið þangað og nú hef ég það líka! Ég kom raunar í Ásbyrgi á árunum uppúr 1970 og mundi eitthvað eftir því en ekki mikið þó. Mér fannst þessvegna ákaflega gaman að koma þangað núna og að veðrið skyldi vera jafngott og það var. Við lögðum bílnum á litlu bílastæði innarlega og gengum frá honum flesta stíga sem hægt var að ganga:

Það var talsvert af fólki á svæðinu og þótt flestir væru útlendingar bar nokkuð á Íslendingum líka. Við komum upp á lítinn útsýnispall þar sem þetta par var fyrir og það þurti ekki mörg tillit til að þekkjast. Að vísu þekktum við ekki dömuna en drenginn því betur. Þarna var kominn Sveinn Gumi Guðmundsson, sonur þeirra Guðmundar og Kolbrúnar sem voru síðustu vitaverðir á Galtarvita vestra og eftir það búsett á Ísafirði um árabil - sannkallað öndvegisfólk.

Á efri myndinni hér að neðan, sem tekin er að Galtarvita líklega 1993 eða´4 eru f.v. Guðmundur, Kolbrún, Jói á Hanhóli í Bolungarvík, Sveinn Gumi, Siggi bróðir hans og Guðrún Stella Gissurardóttir húsfreyja á Hanhóli. Á neðri myndinni, einnig frá Galtavita en ári síðar eru þau Guðmundur og Kolbrún ásamt Gesti Benediktssyni og Halldóri Antonssyni, báðum frá (og á) Ísafirði.

Nú er fjölskyldan búsett á Reyðarfirði og feðgarnir starfa báðir í tengslum við álverið þar. Gumi og vinkonan - sem einnig starfar við álverið - voru í löngu helgarfríi og þá var tækifærið og veðurblíðan notuð til að skreppa bæjarleið:

Myndasmiðurinn Elín Huld reyndi að fanga slútandi björgin á ljósmynd en bæði er að viðmiðunina vantar og svo er erfitt að mynda þegar maður er við það að detta aftur fyrir sig!

Þegar við höfðum skoðað það af Ásbyrgi sem skoða mátti á skömmum tíma var haldið til bíls og reiddur fram kvöldverður. Veðurblíðan hélst og ekki var annað gerandi en að færa borðið út og hafa "pikknikk" Eftir frágang var enn haldið af stað því áfangastaður okkar var frammi í Aðaldal og við vorum þá þegar búin að setja Húsavík á "Næsta ferð" listann - enda nýlega búin að renna þar um, EH sumarið áður og ég í hvítasunnureisunni 2010. Sú ferð var á sínum tíma tíunduð í þremur pistlum sem allir urðu eyðileggingu að bráð þegar 365-Miðlar af höfðingsskap lokuðu tveimur eldri bloggkerfum.

Næsti viðkomustaður okkar var kirkjan að Garði í Kelduhverfi. Hún er dálítið sérstök að gerð og gaman að skoða hana (kíkið á hlekkinn).

Svo má ég auðvitað til að lauma einni af Sultu:

Býlið að Víkingavatni bar af öðrum í grenndinni fyrir snyrtimennsku, hvert sem litið var:

Áfram héldum við fyrir Tjörnesið og hér að neðan er horft út í Tjörnestá til norðvesturs:

....og þá var komið að hinum staðnum sem "settur var á oddinn" ásamt Ásbyrgi eins og ég nefndi hér ofarlega. Þetta var Hallbjarnarstaðakrókur, undir Hallbjarnarstaðakambi. (eftir að hafa paufast í gegnum þessi tvö nöfn á ég skilið kaffi)

Ég fann athyglisverðan tengil um staðinn HÉR en það gæti þurft dálitla þolinmæði meðan tengillinn hleðst, enda þarf að sækja hann allt aftur til ársins 1926. Ath. að síðan sem birtist er nr. 218 og neðst á henni byrjar umfjöllunin um Hallbjarnarstaðakamb. Síðan þarf að sækja síðu 219 og á að vera nokkuð augljóst.

Aðrir ágætir tenglar eru HÉR og HÉR. Þá er einnig fjallað nokkuð um staðinn í bókinni " 101 áfangastaður í alfaraleið"

Þetta er afar sérstakur staður. Þarna má lesa drjúgan hluta jarðsögunnar í lögum, þarna var bryggja, útgerð, fiskverkun og fleira. Um árabil hafa mannvirki staðið lítið- eða ónotuð en nú er að verða breyting á. Hallbjarnarstaðakrókur er náttúruparadís, þarna er óendanlega fallegt og ég hika ekki við að fullyrða að þessi blettur sé eitt af best varðveittu leyndarmálum landsins. Þarna koma ekki margir - enn sem komið er - og þeir sem þangað rekast eru líklega flestir áhugamenn um jarðsögu. Sú saga er þó ekki öll geymd í jarðlögum staðarins heldur má í fjörunni innarlega í króknum finna Grænlandsstein, stórt bjarg sem talið er hafa flotið hingað til lands með hafísjaka frá Grænlandi. Einhverra hluta vegna er mun hljóðara um þennan stein en þann Grænlandsstein sem þekktur er norður við Litlu-Ávík á Ströndum en Tjörnessteinninn hlýtur þó að vera fullt eins merkilegur. Þá er ónefnd brúnkolanáma sem minnst er á í áðurnefndri ferðabók, "101 áfangastaður....) og sögð af henni skemmtileg saga.

Ekki gat ég betur séð en þetta væri Grænlandssteinninn umtalaði:

Það er ekki lengur gert út frá Hallbjarnarstaðakambi (já, eða -króki). Bryggjan er þó í ágætu ásigkomulagi og kannski er þetta framtíðarsvæði fyrir kajakræðara því bryggjan ásamt samsíða grjótgarði myndar ágæta lendingu sem að auki er steinsteypt:

Eitt hús stendur við bryggjuna og hefur líklega verið fisk- eða hrognaverkun auk veiðarfærageymslu. Þessum hlutverkum er lokið en nýtt er í uppsiglingu ef marka má alla þá vinnu sem verið er að leggja í húsið. Búið er að saga ný glugga - og hurðagöt, gólf er búið að saga upp og þakið hefur verið fjarlægt alveg. Það er greinilega verið að endurnýja allt tréverk og breyta húsinu fyrir annað hlutverk og helst datt okkur í hug að það hlutverk yrði einhverskonar þjónusta við ferðamenn. Sé það raunin verða það ekki bara jarðlögin sem draga fólk þessa stuttu leið frá þjóðveginum og niður í Krókinn heldur líka það að geta notið óborganlegs útsýnis - að ógleymdu sólarlaginu - á þessum ótrúlega stað. (ofnotkun á -Ó?)

Það er ekki amalegt hjá smiðunum að setjast niður að loknu dagsverki í "betri stól á efri hæðinni" og njóta kyrrðar og veðurblíðu......

Í þessu litla dalverpi eða gili upp af bryggjunni má m.a. sjá hluta jarðlaganna:

Það var ætlunin að Sulta fengi að hlaupa laus dálitla stund en eitthvað hafði tamningameistaranum mistekist því hún notaði tækifærið, skreið undir bílinn og kom sér fyrir ofan á millikassanum við litla hrifningu eigandans. Það tók drjúga stund að ná henni þaðan og eftir það fór Sulta ekki fet nema með snærið frá Ásbyrgi um hálsinn!

Það var annars farið að kvölda talsvert þegar við yfirgáfum Hallbjarnarstaðakrók (-kamb?) og héldum áfram inn til Húsavíkur. Við höfðum eiginlega enga viðstöðu í bænum, hann var sem fyrr segir þegar kominn á "Næsta ferð" listann og eftir stuttan hring héldum við áfram inn í Aðaldal allt að félagsheimilinu Heiðarbæ í Reykjahverfi þar sem Útilegukortið gilti á ágætu tjaldsvæði. Þar stóð reyndar yfir ættarmót sem af skiltum að dæma bar nafnið "Tumsumót", en á því nafni kann ég engin skil. Ekki truflaði ættarmótið aðra gesti neitt enda höfðu Tumsurnar sitt eigið svæði afmarkað. Við komum ferðadrekanum fyrir á grasbletti í grennd við sama Norrönu-hópinn og verið hafði samtímis okkur á tjaldsvæðinu á Vopnafirði. Tókum upp kælivöruna frá Ásbyrgi og elduðum dýrindis kvöldmat. Klukkan var tuttuguogþrjú!

"Nóttin var sú ágæt ein" en að morgni fór að súlda lítið eitt og Norrönu-hópurinn tók tjöld sín saman í hasti. Við vorum snemma á fótum enda var kominn sunnudagur og í Reykjavík yrðum við að vera að kvöldi, hvað sem öðru liði. Við lögðum af stað um miðjan morgun og fyrsti áfangastaður var Laxárvirkjun. Framan við verkstæðishús stóð þessi fíni Farmall Cub. Eina stílbrotið í annars flottri uppgerðarvinnu var tólf volta rafgeymir - ég get ekki ímyndað mér annað en að Cub frá þessum tíma hafi verið sex volt. Ef hann hins vegar var réttilega tólf volt saknaði ég svarta rafgeymisins - skrautlegur rafgeymirinn var algert stílbrot. Viljandi nefni ég ekki framljósin......

Það standa ekki margar virkjanir í fallegra landslagi. Það er spurning hversu mikið hefði orðið eftir af því ef upphafleg áform um umfang virkjunarframkvæmda hefðu náð fram að ganga.

Það er skammur vegur frá Laxárstöð að Grenjaðarstað. EH hafði ekki komið á þessar slóðir áður, en ég þó einu sinni. Þá var bærinn ekki opinn til skoðunar heldur aðeins kirkjan. Nú var bærinn opinn og bæjarstjóri var hann Búi Stefánsson úr Reykjavík, nýútskrifaður þjóðfræðingur og ákaflega skemmtilegur piltur. Við vorum einu gestir bæjarins þetta augnablikið og Búi gaf sér tíma til að ganga með okkur um húsin og segja söguna. Maður fann vel þenna gríðarlega mun á því að ganga um svona húsakynni án leiðsagnar og því að njóta sögunnar af munni einhvers sem vel þekkir til og leggur hana fram á einfaldan og öfgalausan máta. Við hefðum ekki fengið það sama út úr skoðuninni án leiðsagnar Búa. Það er rétt að nota tækifærið og benda á BA. ritgerð Búa Stefánssonar um þróun tónlistar í jarðarförum. Ritgerðin ber nafnið "Dauðatónar" og er aðgengileg HÉR.

Híbýli að Grenjaðarstað eru alls um sjö hundruð fermetrar að stærð og hefði einhvern tíma þótt þokkalegt! Líklega hefur þó töluverður fjöldi dvalið þar ef allt er talið, úti- og innivinnufólk ásamt presti og fjölskyldu. Eitt af því sem Búi upplýsti okkur um og við höfðum ekki gert okkur grein fyrir, var að Grenjaðarstaður á ítök í fjölmörgum jörðum við sjávarsíðuna út með og fyrir Tjörnes. Þar með fylgdu mikil rekahlunnindi og trjáviður í bæjarhúsum er að mestu rekaviður. Þá var grjót notað að miklu leyti í hleðslur með torfi eða í stað þess og þetta tvennt hefur gert að verkum að bærinn að Grenjaðarstað hefur staðið traustar og betur en aðrir torfbæir á landinu - hann þurfti aukinheldur að vera sterkari en flestir því jörð hefur ekki alltaf verið kyrr í Reykjahverfi!

Að lokinni skoðun bauð Búi Stefánsson uppá kaffi í sérstakri gesta- og upplýsingastofu staðarins. Því lauk þegar þýsk hjón birtust og vildu skoða staðinn og Búi varð að rjúka. Við kvöddum hann og þökkuðum góða leiðsögn og skemmtun.

Leiðin lá áfram fram í Reykjadal og yfir hálsinn að Goðafossi þar sem við áðum stutta stund að Fosshóli og skipulögðum framhaldið. Að Stóru-Tjörnum í Ljósavatnsskarði er Edduhótel og við það sundlaug. Ekki hafði hún fengið sitt merki á sundlaugalistanum margnefnda og því var tilvalið að heimsækja hana. Við gáfum okkur sirka tuttugu mínútur í bleyti í heita pottinum áður en haldið var áfram til næsta áfangastaðar - Laufáss í Eyjafirði. Þar var margt öðruvísi en að Grenjaðarstað. Að Laufási tók á móti gestum herskari af ungum, þjóðbúningsklæddum dömum sem vísuðu gestum til húsa. Ekki var um fróðleik af þeirra hálfu að ræða því að bárust rútufarmar af túristum þar sem hver farmur hafði sinn leiðsegjara. Þetta olli því að okkur rak hálf stjórnlaust um staðinn og var vart þverfótað fyrir þýsku- og kínverskumælandi liði með myndavélar.

Við

Það þurfti eiginlega að hleypa inn í kirkjuna í "hollum" svo hægt væri að ná mynd sem ekki liti út eins og hópmynd af ættarmóti!

Þegar við fórum frá Laufási var aðeins Akureyri eftir á dagskránni og viðdvöl þar skyldi vera stutt. Okkur langaði í gott kaffi og höfðum því samband við gott fólk, þau Ólaf Sveinsson myndlistamann og kennara og Aðalbjörgu Jónsdóttur dýralækni. Óli er ættaður frá Rauðasandi eins og Elín og náfrændi hennar og þau Aðalbjörg bjuggu um tíma á Ísafirði og störfuðu þar. Til þeirra lá okkar leið og annað erindi, auk kaffikomuboðunar var að fá Aðalbjörgu til að gera stutta "úttekt" á Sultu því EH var ekki fyllilega ánægð með heilsufarið á henni.

Ekki sveik kaffið og það var gaman að hitta þau hjónin og drengina þeirra sem heima voru - prinsessan Karólína var í útlöndum. Síðan þurfti aðeins að líta í skúrinn og skoða gripina hans Óla. Mótorhjólamenn þekkja Ólaf Sveinsson ekki síður - og kannski betur - sem gegnheilan og eldheitan áhugamann um hjól af öllum gerðum. Hér eru tvö úr stóru safni, vínrauð Honda árgerð 1981 og eldrautt Triumph, sérinnflutt af Óla, árgerð 1991. Hvort um sig er sérstakur gullmoli eins og við mátti búast.

Þetta var síðasta myndin sem tekin var í tólf daga ferð til Færeyja og heim aftur. Frá þeim Óla og Aðalbjörgu lögðum við af stað suður um hálfsexleytið á sunnudeginum og komum til Höfðaborgar um ellefuleytið að kvöldinu. Vinnan beið Elínar, mín beið að taka til í bílnum, tæma, þrífa og ganga frá eftir langa útiveru.......

.....og gera klárt fyrir næstu!

Hér lýkur þessum tólf kafla ferðapistli. Auk Færeyjahlutans, sem var einstök upplifun, var margt sem kom á óvart. Ég vil nefna staðina þrjá, Þórshöfn, Raufarhöfn og Kópasker. Eins og áður kom fram hafði ég talið Raufarhöfn þann eina sem ekki væri alls varnað hvað landslag og náttúrufegurð snerti og hinir tveir væru aðeins andlausar flatneskjur þar sem ekkert þrifist nema eymdin. (nú er ég kannski að taka fulldjúpt í árinni, en samt.....)

Ég hafði hrikalega rangt fyrir mér. Þórshöfn er miklu fallegri staður en ég hafði hugsað mér, bæjarstæðið leynir á sér, þorpið er snyrtilegt og þeir alltof fáu sem við töluðum við voru indælisfólk. Yfir öllu var rólegheitabragur og ég á ekkert erfitt með að skilja þá sem þarna hafa fæðst, alist upp, lifað sínu lífi og kjósa ekkert fremur en að gera það áfram. Það sama má segja um Kópasker - snyrtilegt þorp með prýðisfólki og miklu fallegra umhverfi en hægt er að átta sig á af ljósmyndum. Það er auðvelt að gera sér ranga mynd af hlutunum ef viljinn er fyrir hendi.....Það er hinsvegar ekkert erfitt að viðurkenna að maður hafi haft hróplega rangt fyrir sér. Þannig var það bara. Raufarhöfn leit út eins og ég hafði ímyndað mér, sérstakt landslagið var til staðar og er ekki á leið neitt. Um mannlífið get ég hins vegar ekkert sagt því Raufarhöfn var eini staðurinn af þessum þremur sem við fundum engan til að spjalla við. Eins og fyrr sagði stóðst auglýstur opnunartími handverks- og kaffihússins ekki og þar fór okkar síðasta tækifæri til að spjalla við bæjarbúa áður en við héldum "út á Sléttuna"

Af sundlaugalistanum margnefnda lágu fjórar, auk sundlaugarinnar í Þórshöfn í Færeyjum, sem eðlilega er ekki á íslenska listanum. Þessar laugar voru á Eskifirði, Egilsstöðum, Þórshöfn og að Stóru-Tjörnum. Þeim fjölgaði svo enn í næstu ferð.........

Til glöggvunar er hér birt gömul mynd af sundlaugalistanum. Á hana vantar fjölda seinni tíma merkinga og listinn er öllu skrautlegri núorðið....

...............................................

Skrifað af Gunnar Th.