21. ágúst 2011.
Fyrsta hluta frásagnar lauk við húsgrunninn í Ólafsey, þar sem fróðir menn
upplýstu okkur hina og rifjuðu um leið upp minningar tengdar staðnum. Meðal annars kom það fram að staðurinn var
Einari Sigurðssyni frá Gvendareyjum sérlega hugleikinn, því í íbúðarhúsinu í
Ólafsey var aðsetur farskóla sveitarinnar og þar naut Einar sinnar fyrstu
skólagöngu.
Eins og fram kom var húsið í Ólafsey tekið niður og efni þess flutt út í
Stykkishólm. Sigurður Bergsveinsson er hafsjór af fróðleik um ættir, tengsl og
staðhætti í Breiðafirði og meðal þess sem hann gaukaði að mér er virðingargjörð
hússins í Ólafsey. Kannski er eftirtektarvert að undir liðnum "Þægindi" er
talin "Miðstöðvarupphitun". Skyldi upphitun húsa í dag vera talin "þægindi"?
Það gætti vart vinds í Ólafsey meðan við stöldruðum
þar við, og Sturla hafði tekið að sér einsamall að halda bátunum kyrrum við steinhleðslu
í vörinni. Þó Sturla væri vel að manni þótti honum sögustundin orðin nokkuð
löng, þegar við hinir loks snerum til skipa, því það tekur í tvo þunga trébáta
þó aðeins sé örlítil gola, þegar straumsúgur sjávarins bætist við. Við
hröðuðum okkur um borð og lögðum frá landi. Nú lá leiðin norður fyrir Ólafsey
og þaðan til austurs inn milli eyjanna. Það er réttast að birta aftur
kortaklippuna sem sýnir svæðið:
Siglingaleið okkar lá milli Ólafseyjar og Stórhólma, á
þeim stað sem kallaður er Steinsund. Sundið er mjög þröngt, straumhart og í því
miðju er stór steinn sem fellur yfir á flóði. Nú hagaði þannig til að þótt
komið væri útfall úti á firðinum gerist allt miklu hægar í þrengslunum milli
eyja og skerja, og á þessum stað var sjórinn enn að streyma inn á
Hvammsfjörðinn. Það er þessi mismunur sem myndar hörðustu fallastraumana á
svæðinu, því þegar "sían" milli hólma og skerja hefur loks hleypt öllum þeim
sjó inn á Hvammsfjörðinn sem hún geymir í sér, er farið að falla út utan
eyjanna. Á auðum sjó gerist allt hraðar og þess vegna "flýr" sjórinn vestan
eyjanna miklu hraðar en sá sem geymdur er innan þeirra. Þegar sjórinn inni á
Hvammsfirðinum leggur loks af stað út á milli eyjanna aftur er
yfirborðshæðarmunurinn orðinn talsverður - mismikill þó eftir tunglstöðu- og
því myndast hreinir beljandar milli eyjanna. Stundum hefur verið talað um allt
að tveggja metra hæðarmun yfirborðs og straumhraða 16-18 hnúta í hörðustu
röstunum!
Það vill stundum vera ".hægara um að tala en í að
komast" og þannig fór mér þegar við komum í Steinsundið. Sigurður
stýrði Gustinum, Sturla stóð afturí og bandaði hendi til félaganna á
Bjargfýlingi til leiðsagnar um sundið. Þegar nær dró steininum í sundinu mátti
sjá straumröst af honum og það gerði okkur auðveldara með staðsetningu. Ég tók
hins vegar eftir því að straumurinn rann í öfuga átt - ég vissi að farið
var að falla út úti á Breiðasundi fyrir góðri stundu en straumurinn sem snerist
um steininn í sundinu var á innleið. Ég vakti máls á þessu og fékk ábendinguna
strax frá Sturlu - ég eiginlega hálfskammaðist mín fyrir að hafa talað af mér
því ég átti að vita þetta þó ég væri að sjá það með eigin augum í fyrsta
skipti.
Við runnum Steinsundið og
innan þess var lygna og hægari straumur. Það var komið fram yfir hádegi og
tilvalið að grípa til nestisins á þokkalega auðum sjó. Ég hafði tekið með mér
Árbók F.Í. frá 1989, sem er biblía áhugamannsins um Breiðafjarðareyjar og
reyndi að átta mig á þeim eyjum og hólmum sem fyrir augu bar. Það var
sannarlega ekki auðvelt og mér fannst hughreystandi að heyra að hinir voru ekki
hundrað prósent vissir heldur. Sjókortið í GPS tækinu
sýndi aðeins örfá eyjanöfn og lítið á því að byggja í þessu kraðaki eyja, hólma
og skerja. Svo náðu menn áttum.
Siglingaleiðin lá (og nú þarf að líta á kortið.)
sunnan Ytri-og Innri Helgeyja og um sundið milli þeirra og þar sem heitir
Hryggir. Síðan var beygt upp (norður) með Brokey austanverðri og, hafi mér ekki
skjátlast, siglt um sundið milli Brokeyjar og Húseyjar. Vaðalseyjar voru næstar
og um þær var siglt þegar þessi mynd var tekin til vesturs, í átt til
Norðureyjar:
Áfram var haldið og ég reyndi allt hvað ég gat að
halda þræðinum, lesa í árbókinni, skoða kort og greina eyjar frá skerjum. Ég
var niðursokkinn í gruflið þegar einhver kallaði: ÖRN!
Og örn var það sannarlega. Hann hafði styggst við
bátakomuna, flaug upp úr nærliggjandi eyju - mögulega var það ein Vaðalseyja -
og hnitaði stóra hringa yfir bátunum. Myndavélin var munduð og einum tuttugu
myndum hleypt af. Flestar urðu ónýtar en þessar lifðu:
Eftir nokkra hringi sannfærðist örninn um að engin
hætta stafaði af okkur og settist aftur í hólmann sinn. Við sigldum áfram í
hálfgerðum krákustigum vandrataða leið þar sem Sturla og Sigurður báru stöðugt
saman bækur sínar. Við kræktum fyrir Andey og vorum þar með komnir
nokkurn veginn á auðan sjó inn á sundið milli Arnareyjar og Gagneyjar.
Fjárbóndinn Sturla hafði tekið með sér riffilinn ef
ske kynni að tófa sæist í eyjunum. Engin sást tófan þó skimað væri víða, en
skyttan var engu að síður veiðileg með riffilinn:
Einn af harðari straumum á þessu svæði er Gagneyingur,
milli Gagneyjar og Galtareyjar. Á netsíðu kajakklúbbs má sjá ágæta
mynd af straumi í ham og m.t.t. staðhátta er myndin líklega tekin við Brattastraum, austan við Gvendareyjar. Kannski má af myndinni ímynda sér Gagneying í góðu formi. Þegar við sigldum inn milli eyjanna tveggja,
Arnareyjar og Gagneyjar og litum á strauminn virtist hann samt svona hálf
utangátta - það var að vísu fall um hann en þar sem smástreymt var, var
straumþunginn ekki nema svipur hjá sjón. Við runnum niður Gagneying á
þriggja, fjögurra mílna hraða, muni ég rétt - en reyndar með
frákúplað!
Á næstu mynd er siglt meðfram Galtarey, sunnan
hennar og til vesturs. Efst á eynni er trjálundur og fyrir miðri mynd má
greinilega sjá tóftir, iðgrænar og skera sig úr. Ef gluggað er í Árbókina
títtnefndu má lesa á bls. 98 að óvíst sé hvort föst búseta hafi verið í
Galtarey eða aðeins selstaða frá Öxney, sem eyjan heyrði áður undir. Hvort sem
er hefur verið þarna hús af einhverju tagi og búfé hefur gengið um, ef marka má
græna litinn. Í trjálundinum er mér sagt að sé jarðsett aska Guðrúnar Jónasdóttur úr Öxney, eiganda
Galtareyjar. Enginn hvílustaður hæfði þeirri öldnu heiðurskonu betur en þessi,
þar sem víðsýnið ríkti.
Vestarlega á Galtarey hafa eigendur, afkomendur
Guðrúnar reist sumarhús við lítinn vog:
Frá Galtarey var siglt í suðvestur, vestan Akureyjar
og til stjórnborða lágu Rifgirðingar. Á siglingunni sáum við þök húsa í Rifgirðingum
bera yfir hólmana nær okkur.
Á bakborða blasti svo við reisulegt íbúðarhúsið í
Brokey:
Eftir stutta
siglingu var snúið til vesturs og stefnan sett á Geysandasund, milli Öxneyjar
og Rifgirðinga. Á myndinni sér til húsa í Rifgirðingum:
Með því að
horfa til vesturs yfir Breiðasund og snúa tökkum á myndavélinni mátti sjá
sæmilega til húsa í Hrappsey:
..og væri
horft aðeins lengra til suðurs blasti Bjarnarhafnarfjall við lengst til vinstri
og í það bar Helgafell á Þórsnesi. Stykkishólmur er örlítið til vinstri við
myndarmiðju:
Við höfðum
Öxney á bakborða og sigldum meðfram þessu forna ættaróðali Sturlu bónda í
Ólafsey. Út úr eynni til SV. gengur Mjóanes eins og fingur sem bendir á
Ingeyjar, þar sem fé bóndans hefur vetursetu. Fyrir Mjóanes sigldum við inn á
Bænhússtraum, sjöunda straum ferðarinnar. Innan við Mjóanes skerst Stofuvogur
inn í Öxney, fyrir botni hans er íbúðarhúsið og má muna sinn fífil fegurri. Í
Stofuvog var einnig mættur ræðaraklúbburinn úr Gvendareyjum og hafði reist sér
búðir.
Hér ætla ég
að láta staðar numið að sinni. Í þriðja og síðasta hluta verður gengið á land í
Öxney og litast um við bæjarhúsin. Að því loknu heimsiglingin með krók við
Skoreyjar.
......................................................................
